Συναδέλφισσες – Συνάδελφοι,
Ο συνάδελφος Δημήτρης Κουκουζής (ο οποίος υπηρέτησε στη Διεύθυνση Δικαστικού της τράπεζας και μάλιστα ήταν επί σειρά ετών Υποδιευθυντής) από το Λευκοχώρι Γορτυνίας, μας έχει προσφέρει μέσα στα χρόνια πολλά όμορφα κείμενα, κυρίως λαογραφικού χαρακτήρα που προσεγγίζουν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας με έναν ιδιαίτερο τρόπο.
Με αφορμή λοιπόν τον ερχομό του Ιουνίου, του μήνα του θέρους, μας απέστειλε ένα ακόμα πολύ όμορφο κείμενό του, θυμίζοντας σε εμάς τους παλαιότερους που μεγαλώσαμε σε χωριά, τις ωραίες εμπειρίες που είχαμε από το θεριστή!
ΕΥΘΥΜΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΑ
« Θες θέριζε και δένε, θες δένε και κουβάλα »
Διάλεξε και πάρε: Τι θέλεις να κάνεις ; Θέλεις να θερίζεις τα
στάχυα και να δένεις τα δεμάτια ή προτιμάς να δένεις δεμάτια, να
τα φορτώνεις στο μουλάρι και να τα κουβαλάς στη θεμωνιά ; Και
συ να μην ξέρεις τί να διαλέξεις. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
Ό,τι και να διαλέξεις …μούτζωτα! Όλες οι δουλειές του θέρου
και του αλωνιού είναι παιδεμός και βάσανο.
Σε τρώνε τα τριβόλια, οι αφαλαρίδες και τα άγανα. Σε βασανίζει
η δίψα, ο ιδρώτας, ο κόπος. Όλοι οι γύρω σου βολοδέρνουν με
τις διάφορες επί μέρους εργασίες. Στην αρχή πλέκεις τα βούρλα
από το βάλτο σαν σχοινί σε μήκος λουρίδας για να δένεις γερά με
αυτά τα δεμάτια.. Μετά τα μεταφέρεις στα χωράφια όπου όλοι με
ακονισμένα δρεπάνια και με
αυτοσχέδια καπέλα από μαντήλια ,ψαθάκια θερίζουν σιτάρι,κριθάρι, βίκο.
Με συνεχείς επικύψεις της μέσης τα στάχυα τα κάνουν χεριές-χεριές,
τις δένουν σε χερόβολα και πολλά χερόβολα μαζί τα κάνουν δεμάτια.
Δεμάτια και χερόβολα πρέπει να συνταιριάζουν απόλυτα.
Αν δεν δέσεις και δεν σφίξεις καλά τα χερόβολα τα δεμάτια «ζαντεύουν»,
διαλύονται και δεν μπορούν να φορτωθούν. Γι’ αυτό όταν τα δεμάτια
είναι στραβοδεμένα λέμε «κι’ εσύ κακό χερόβολο και γω κακό δεμάτι».
Τώρα το να θερίζεις από τη μία και συγχρόνως να δένεις κιόλας
τα χερόβολα σε δεμάτια μέσα στη ζέστη, στη δίψα και τη κούραση
με συνεχείς κάμψεις και ανακάμψεις είναι ασκήσεις για τεστ κοπώσεως!
Έλα όμως που και το « δέσε και κουβάλα » είναι εξίσου τυράγνια
και δε διαφέρει καθόλου από το θέρισε και δένε. Γιατί το κουβάλα
σημαίνει φορτώνω τα δεμάτια στο «ζο», τα μεταφέρω και τα κου-
βαλάω στο αλώνι και τα ξεφορτώνω σε θεμωνιές με τοποθέτηση
και « στοιβασιά » τέτοια ώστε τα στάχυα να είναι προς τα μέσα
και οι καλαμιές προς τα έξω. Αυτό όμως το «κουβάλα» σημαίνει
να διέρχεται το βαρυφορτωμένο με δεμάτια ζώο, μέσα από στενούς
πουρναρόδρομους, να κολλάει το φορτίο στα πουρνάρια, να φρακάρει
σε χούνες και λουμπίνες,να ξεσαμαρίζει καταμεσίς στο στενοσόκακο
(άντε τώρα φόρτω-ξεφόρτω) . Ή να σε τρουπάνε στα χέρια σου τα πουρναρόφυλλα, τα
σφέλαχτα και τα σπάρτα, να προγκάς φίδια και θεοπούλια, να σε
στραβώνουν τα στάχυα και ο ήλιος και να είσαι ένας ταλαίπωρος
αγρότης στα όρια της αντοχής σου. Άσε εκείνα τα άγανα από τις
ψάνες που χωθήκαν στο λαιμό σου και στο σβέρκο σου και δεν
λένε να φύγουν. Και να μονολογείς: Καλύτερα το θέριζε και δένε
παρά το δένε και κουβάλα.
Τί τα θες τί τα γυρεύεις. Όλες οι γεωργικές εργασίες είναι κοπιαστι-
κές. Δεν έχεις περιθώρια να διαλέξεις εύκολη ή δύσκολη δουλειά. Γι’
αυτό και το παραπάνω δίλημμα τί να διαλέξεις είναι ψευτοδίλημμα.
Δεν είναι ελεύθερη επιλογή σου, όπως εμφανίζεται. Απλώς αυτοσαρ-
κάζεσαι γιατί ξέρεις ότι και οι δυό « δυνατότητες » είναι χάλια. Δεν
υπάρχει εδώ « το μη χείρον βέλτιστον ». Εδώ και οι δυό προτιμήσεις
σου είναι… χείρονες. Το καλύτερο θα ήταν να κάθεσαι και να μη
θερίζεις, ούτε να δένεις, ούτε να κουβαλάς. Όμως το καθισιό είναι
μεν καλό αλλά «δεν κρατάει πείνα» όπως λέγανε οι παλιοί. Διάλεξε
λοιπόν και πάρε σου λέει ο αγρότης. Το ίδιο σου λέει και ο οικοδόμος:
θες λάσπη και ζεμπίλι ή θες ζεμπίλι και μυστρί. Το ίδιο και ο τσοπάνης
όταν μέσα στην απελπισία του μονολογεί: Ποιός βαρεί και ποιός
αρμέγει; Θες να μαζεύεις-βαρείς (τα πρόβατα) ή θέλεις να τα αρμέγεις ; Πάντως άνεργος
δεν θα μείνεις ! Εδώ οι αγνοί χώροι της υπαίθρου και του τίμιου ιδρώτα
έχουν δείκτη ανεργίας μηδενικό!
Τώρα λοιπόν που έρχεται ο θέρος πρέπει να αποφασίσουμε : Θέλουμε να
θερίζουμε και να δένουμε δεμάτια ή να τα δένουμε και να τα κουβαλάμε ;
Δημήτρης Κουκουζής
Πρώην Πρόεδρος της Ένωσης Λευκοχωριτών.