Συναδέλφισσες – Συνάδελφοι,
Η καλλιτεχνική και πολιτιστική κλίση των Ιονικάριων είναι γνωστή τοις πάσι. Πολλοί συνάδελφοι ασχολούνται με πλήθος εξωτραπεζικών, πολιτισμικών δραστηριοτήτων και διαθέτουν πολλαπλά ενδιαφέροντα, τα οποία με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζουμε κατά καιρούς μέσα από την ιστοσελίδα μας.
Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και η συναδέλφισσα Χρύσα Σουρλή (Αγγελοπούλου, Αγίου Ανδρέα Πατρών, Μαρούσι, Πλατεία Φιλικής Εταιρείας, Βριλήσσια, Κηφισιά, Σπάρτη, Διευθύντρια στο Γύθειο, Διευθύντρια στους Μολάους), κόρη του αείμνηστου συναδέλφου μας Γιάννη Σουρλή, (κεντρικό, Σπάρτη εργαζόμενος και διευθυντής, Κιάτο διευθυντής, Άργος διευθυντής, Καλαμάτα, Γύθειο, Λευκάδα και περιφερειακή διεύθυνση Πελοποννήσου και δυτικής Ελλάδος). Η οποία είναι ιδιαίτερα δραστήρια στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ενώ πολλές από τις αναρτήσεις της στο facebook ξεχωρίζουν για το περιεχόμενο και τη θεματολογία τους. Με ιδιαίτερη αγάπη και ευαισθησία για την αρχιτεκτονική, μοιράζεται συχνά σκέψεις και αφιερώματα για σπουδαία αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, γεφυρώνοντας την καθημερινότητα με τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Με αφορμή, λοιπόν, μία πρόσφατη ανάρτησή της για το εμβληματικό κτήριο “Unité d’Habitation” (μτφ. Οικιστική Μονάδα ή Ενότητα Κατοικίας) – γνωστό και με την αγαπημένη στους Γάλλους ονομασία του “La Cité Radieuse” (Η Πόλη του Φωτός ή Η Ακτινοβόλος Πολιτεία) – αδράξαμε την ευκαιρία να ετοιμάσουμε ένα μικρό αφιέρωμα σε αυτό το σπουδαίο έργο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, παραθέτοντας βασικές πληροφορίες που μας φάνηκαν ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες.
Το μνημειώδες αυτό οικοδόμημα – είτε ανταποκρίνεται στο αισθητικό κριτήριο του καθενός είτε όχι – αποτελεί σταθμό στην ιστορία της αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα. Δημιούργημα του μεγάλου Ελβετού αρχιτέκτονα Le Corbusier, επηρέασε βαθιά την εξέλιξη του μοντερνισμού και αποτέλεσε θεμελιώδες υπόδειγμα για το ρεύμα του μπρουταλισμού, εμπνέοντας γενιές αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων σε όλο τον κόσμο.
Τι να πει κανείς για αυτό το κτηριο-μνημείο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, που να μην έχει ήδη ειπωθεί ή γραφτεί; Κι όμως, κάθε αναφορά στην Unité d’Habitation, ή όπως προτιμούν να την αποκαλούν οι Γάλλοι, Cité Radieuse – «Η ακτινοβόλος πολιτεία» – αναζωπυρώνει τη θαυμαστική σκέψη γύρω από το πιο τολμηρό οικιστικό πείραμα του 20ού αιώνα.
Το έργο αυτό του μεγάλου Ελβετού αρχιτέκτονα Le Corbusier, ολοκληρωμένο το 1952 στη Μασσαλία, δεν είναι απλώς μια πολυκατοικία. Είναι η υλοποίηση ενός ριζοσπαστικού οράματος: να στεγαστεί μια ολόκληρη κοινότητα μέσα σε ένα και μόνο κτήριο – μια αυτοτελής μικροκοινωνία, όπου ο κάτοικος μπορεί να ζει, να εργάζεται, να ψυχαγωγείται, ακόμη και να εκπαιδεύεται, χωρίς να χρειαστεί να απομακρυνθεί.
Η αρχιτεκτονική μορφή μιας ουτοπίας
Η Unité d’Habitation έχει μήκος 137 μέτρα, πλάτος 24 μέτρα και ύψος 56 μέτρα. Ο όγκος της, γεωμετρικός και αυστηρός, ανασηκώνεται σε πυλωτές, δίνοντας την αίσθηση ότι το κτήριο αιωρείται. Το κατασκευαστικό υλικό είναι το béton brut, ακατέργαστο οπλισμένο σκυρόδεμα – χαρακτηριστικό του μπρουταλισμού. Η επιλογή δεν ήταν μόνο αισθητική, αλλά και πρακτική: ο χάλυβας ήταν εξαιρετικά ακριβός στην μεταπολεμική Γαλλία.
Το εσωτερικό της δομής φιλοξενεί 337 διαμερίσματα, 23 διαφορετικών τυπολογιών, τα οποία μπορούν να στεγάσουν έως 1.700 κατοίκους. Τα περισσότερα διαμερίσματα είναι διαμπερή, εξασφαλίζοντας φυσικό αερισμό και φωτισμό – με μόνη εξαίρεση εκείνα της νότιας πλευράς. Ο σχεδιασμός εμπνέεται από τη ναυτική και μοναστηριακή αρχιτεκτονική: λειτουργικός, λιτός, προσανατολισμένος στην αρμονική καθημερινότητα.
Ο Le Corbusier, σε συνεργασία με την ομάδα του – ανάμεσά τους οι Shadrach Woods και ο Έλληνας αρχιτέκτονας Γεώργιος Κανδύλης – συνέλαβε ένα σύστημα κατοίκησης με κοινωνική πρόνοια. Στο εσωτερικό υπάρχουν εμπορικά καταστήματα, παιδικός σταθμός, εκπαιδευτικές αίθουσες, ξενοδοχείο και εστιατόριο, με κορυφαίο το γνωστό “Le Ventre de l’Architecte” (Η κοιλιά του Αρχιτέκτονα).
Η στέγη ως δημόσιος χώρος
Η επίπεδη οροφή είναι από μόνη της ένας ύμνος στον κοινόχρηστο αστικό χώρο: διαθέτει γλυπτικές στοίβες εξαερισμού, παιδική πισίνα, πίστα τρεξίματος, υποδομές για άθληση και ψυχαγωγία, και ένα στούντιο τέχνης για παιδιά. Το 2010 η στέγη ανακαινίστηκε πλήρως και από το 2013 φιλοξενεί το εκθεσιακό κέντρο MaMo, αφιερωμένο στη σύγχρονη τέχνη. Η ανεμπόδιστη θέα προς τη Μεσόγειο Θάλασσα και τη Μασσαλία συμπληρώνει τη μαγευτική εμπειρία.
Ένα σύμβολο του μοντερνισμού και του μπρουταλισμού
Η Unité d’Habitation δεν είναι μεμονωμένο παράδειγμα, αλλά πρότυπο. Ακολούθησαν κι άλλες παρόμοιες μονάδες, στη Νάντη, στο Βερολίνο, στην Μπριβ-λα-Γαγιάρντ και στη Φιρμινύ, οι οποίες φέρουν το ίδιο όνομα και επεκτείνουν την ιδέα του Corbusier στην ευρωπαϊκή αστική ανάπτυξη.
Η ίδια η Cité Radieuse της Μασσαλίας αναγνωρίστηκε το 2016 από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, μαζί με άλλα 16 εμβληματικά έργα του Le Corbusier. Παράλληλα, έχει ανακηρυχθεί και ιστορικό μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας.
Στις 9 Φεβρουαρίου 2012, το κτήριο υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά, γεγονός που ανέδειξε την ανάγκη διατήρησης και φροντίδας για ένα τόσο ευαίσθητο αλλά και σημαντικό αρχιτεκτονικό κληροδότημα.
Η θρυλική παρακαταθήκη
Ο Le Corbusier, οραματιστής μιας αρμονικής και λειτουργικής πόλης, συνέλαβε στη Unité d’Habitation μια κατοικία που να υπηρετεί τον άνθρωπο. Η Cité Radieuse δεν είναι απλώς μια πολυκατοικία. Είναι η έμπρακτη απόπειρα να μετατραπεί η καθημερινότητα σε συλλογική εμπειρία, σε συμμετοχή στο κοινωνικό σώμα.
Ο Walter Gropius, ιδρυτής της σχολής του Bauhaus, όταν παρευρέθηκε στα εγκαίνια το 1953, φέρεται να είπε:
«Όποιος αρχιτέκτονας δεν βρίσκει αυτό το κτήριο όμορφο, καλύτερα να αφήσει κάτω το μολύβι του.»
Ένα αληθινό αρχιτεκτονικό μανιφέστο, που ακόμη και σήμερα εμπνέει, προβληματίζει, προκαλεί.
