Όταν η επιστήμη γύριζε την πλάτη, εκείνος έστηνε θερμοκοιτίδες πλάι σε τρενάκια και ζογκλέρ, σώζοντας χιλιάδες ζωές μέσα από το «θέαμα»
Στις αρχές του 20ού αιώνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα πρόωρο νεογνό αντιμετωπιζόταν περισσότερο ως στατιστικό θανάτου παρά ως ζωή που άξιζε να σωθεί. Οι γιατροί, χωρίς τον εξοπλισμό και τη γνώση που διαθέτει σήμερα η ιατρική, θεωρούσαν τα πρόωρα βρέφη γενετικά «κατώτερα» και τις περισσότερες φορές τα άφηναν στη μοίρα τους. Μέσα σε αυτό το επιστημονικό σκοτάδι, αναδύθηκε μια μορφή παράδοξη, εκκεντρική, αλλά βαθιά ανθρωπιστική: ο Μάρτιν Κούνεϊ.
Ο Κούνεϊ δεν ήταν καθηγητής πανεπιστημίου, ούτε διευθυντής νοσοκομείου. Ήταν ένας Εβραίος μετανάστης από τη Γερμανία, γεννημένος γύρω στο 1869 στην Πρωσία ως Michael Cohen, που ισχυριζόταν πως είχε σπουδάσει ιατρική στη Λειψία και στο Παρίσι υπό τον παιδίατρο Pierre Budin — χωρίς όμως ποτέ να επιβεβαιωθεί επίσημα η ιδιότητά του ως ιατρού. Κι όμως, αυτός ο αυτοδίδακτος άνθρωπος έγινε πρωτοπόρος στη νεογνολογία και σωτήρας χιλιάδων παιδιών.
Οι θερμοκοιτίδες στο Coney Island
Το 1903, ο Κούνεϊ εγκατέστησε στο Coney Island του Μπρούκλιν μια μονάδα θερμοκοιτίδων για πρόωρα νεογνά — όχι μέσα σε νοσοκομείο, αλλά σε λούνα παρκ. Πλάι σε μαριονέτες, ακροβάτες και τρενάκια του τρόμου, οι επισκέπτες πλήρωναν 25 σεντς για να δουν από κοντά ένα από τα πιο συγκλονιστικά θεάματα: μικροσκοπικά βρέφη να παλεύουν για τη ζωή τους, πίσω από γυάλινες προθήκες.
Η επιγραφή στην είσοδο έγραφε «Όλος ο κόσμος αγαπάει ένα μωρό», ενώ ένα κιγκλίδωμα εμπόδιζε τους θεατές να πλησιάσουν πολύ. Κανείς γονιός δεν πλήρωνε δεκάρα για την περίθαλψη του παιδιού του. Η φροντίδα, τα φάρμακα, οι νοσοκόμες και οι γιατροί πληρώνονταν αποκλειστικά από το εισιτήριο των επισκεπτών.
Για πολλούς, το θέαμα ήταν σοκαριστικό. Ήταν αυτό ιατρική ή απλώς εκμετάλλευση; Οι γιατροί της εποχής αντιμετώπιζαν τον Κούνεϊ με καχυποψία. Κάποιοι τον χαρακτήρισαν τσαρλατάνο. Άλλοι τον είπαν απατεώνα. Μα για τους γονείς των βρεφών που έσωσε, ήταν ήρωας.
Ένα «εκθεσιακό» θαύμα ζωής
Οι θερμοκοιτίδες που εισήγαγε ο Κούνεϊ από τη Γαλλία αποτελούσαν τεχνολογικά θαύματα για την εποχή. Ύψους άνω του 1,5 μέτρου, κατασκευασμένες από γυαλί και ατσάλι, διέθεταν λέβητες για τη θέρμανση, φρέσκο αέρα από φίλτρα, ακόμη και περιστρεφόμενο σύστημα εξαερισμού — μια πλήρης μονάδα εντατικής θεραπείας μέσα στο περιβάλλον ενός θεάματος.
Το κόστος για κάθε μωρό ανερχόταν τότε στα 15 δολάρια την ημέρα — ποσό τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής, αλλά καλυπτόταν εξ ολοκλήρου από τους επισκέπτες που πλήρωναν το εισιτήριο. Έτσι, για 40 ολόκληρα χρόνια, από το 1903 έως το 1943, ο Κούνεϊ φρόντισε πάνω από 6.500 πρόωρα βρέφη, με ποσοστό επιβίωσης που ξεπερνούσε το 85%. Την ίδια ώρα, στα αμερικανικά νοσοκομεία, οι πιθανότητες επιβίωσης σπάνια ξεπερνούσαν το 20%.
Η επιστήμη τον ακολούθησε
Ο Κούνεϊ όχι μόνο προσέφερε φροντίδα σε βρέφη που θεωρούνταν καταδικασμένα, αλλά και πίεσε έμμεσα την ιατρική κοινότητα να αλλάξει. Μέχρι τη δεκαετία του ’40, η νεογνολογία έκανε βήματα προόδου και οι θερμοκοιτίδες άρχισαν να ενσωματώνονται στα νοσοκομεία. Το 1943, όταν ο Κούνεϊ έκλεισε την τελευταία του «έκθεση», είχε ήδη προηγηθεί της επιστήμης κατά δεκαετίες.
Πέθανε το 1950, σχεδόν ξεχασμένος. Όμως μεταθανάτια, η προσφορά του αναγνωρίστηκε από ιστορικούς της ιατρικής και ερευνητές, που κατανόησαν ότι αυτός ο «θεατρίνος των πανηγυριών» είχε σώσει περισσότερες ζωές απ’ όσες τα νοσοκομεία της εποχής του μαζί.
Η πιο ανθρώπινη μαρτυρία
Η Lucille Horn ήταν μία από τις χιλιάδες βρέφη που έλαβαν φροντίδα από τον Κούνεϊ το 1920, όταν κανένα νοσοκομείο δεν δεχόταν να την περιθάλψει. Η δίδυμη αδερφή της πέθανε, αλλά εκείνη σώθηκε. Δεκαετίες αργότερα, δήλωνε: «Ο γιατρός εκείνος μου έδωσε ζωή. Αν δεν υπήρχε, δεν θα ζούσα για να κάνω οικογένεια, να γίνω μητέρα και γιαγιά».
Ένας «τσαρλατάνος» που προηγήθηκε της εποχής του
Σήμερα, το όνομα του Μάρτιν Κούνεϊ στέκεται δίπλα σε πρωτοπόρους της ιατρικής. Η ιστορία του αποδεικνύει πως η αφοσίωση, η επιμονή και η πίστη στην αξία της ανθρώπινης ζωής μπορούν να νικήσουν ακόμη και την αδράνεια της επιστήμης.