Συναδέλφισσες – Συνάδελφοι,
Η φύση, από τα αρχαία χρόνια, υπήρξε ο πρώτος και σοφότερος θεραπευτής του ανθρώπου. Ανάμεσα στους πολυτιμότερους συμμάχους της, τα βότανα κατέχουν ξεχωριστή θέση, προσφέροντας ανακούφιση, ενίσχυση και ισορροπία στον οργανισμό με φυσικό τρόπο. Στη σύγχρονη εποχή, όπου η ανάγκη για ήπιες και αποτελεσματικές λύσεις ευεξίας αυξάνεται, η επιστροφή στη βοτανική σοφία δεν είναι μόνο τάση, αλλά και ανάγκη.
Στο άρθρο που ακολουθεί, παρουσιάζονται 15 από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα βότανα για αφεψήματα. Αναλύεται πώς λειτουργούν στον οργανισμό, ποιες ουσίες περιέχουν, ποια είναι η κατάλληλη ώρα κατανάλωσης και σε ποιες περιπτώσεις μπορούν να προσφέρουν πραγματικά οφέλη. Από το χαλαρωτικό χαμομήλι μέχρι το θερμαντικό τζίντζερ και την εξισορροπητική κανέλα, η λίστα αυτή αποτελεί έναν πολύτιμο οδηγό για όσους επιθυμούν να εντάξουν τα βότανα στην καθημερινότητά τους, με γνώση και ασφάλεια.
Βότανα…
15 από τα πιο συχνά στη χρήση τους για αφέψημα βότανα, πως μας βοηθούν και πότε είναι καλό να τα χρησιμοποιούμε.
1. Χαμομήλι (Matricaria chamomilla)
Το χαμομήλι είναι το πιο διαδεδομένο βότανο στην Ελλάδα. Χαλαρώνει το νευρικό σύστημα και μαλακώνει τα τοιχώματα του στομάχου και των εντέρων. Με καθημερινή χρήση, βοηθά στη μείωση του άγχους, βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου και μειώνει ήπιους σπασμούς και πόνους του πεπτικού.
Η δράση του συνδέεται με την ενίσχυση του GABA μονοπατιού, το οποίο προάγει τη χαλάρωση, και συμβάλλει στην εξισορρόπηση της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες.
Πίνεται το βράδυ, περίπου 30 λεπτά πριν τον ύπνο.
2. Μέντα (Mentha piperita)
Η μέντα ανακουφίζει το πεπτικό σύστημα. Μειώνει το φούσκωμα, βοηθά στη χώνεψη και φρεσκάρει την αναπνοή. Είναι ιδανική για όσους έχουν δυσπεψία, ευερέθιστο έντερο ή αέρια.
Η κύρια δράση της οφείλεται στη μενθόλη, η οποία επηρεάζει τα νευρικά σήματα του εντέρου και χαλαρώνει τους λείους μυς μέσω των υποδοχέων TRPM8.
Πίνεται μετά το φαγητό, κυρίως μεσημέρι ή βράδυ.
3. Φασκόμηλο (Salvia officinalis)
Το φασκόμηλο έχει ισχυρή αντιμικροβιακή και στυπτική δράση, χρήσιμη σε πονόλαιμο, φλεγμονές του στόματος και έντονη εφίδρωση. Με συστηματική χρήση, βοηθά και στη ρύθμιση της εφίδρωσης σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση.
Δρα στο μονοπάτι της φλεγμονής (NF-κB), καταστέλλοντας την παραγωγή προφλεγμονωδών ουσιών, και έχει ήπια επίδραση στους υποδοχείς ιδρώτα μέσω της σαλβίνης. Κατάλληλο και γιά άνδρες, για έμεση τόνωση της λίμπιντο.
Πίνεται το πρωί. Δεν συνιστάται σε εγκυμοσύνη ή θηλασμό.
4. Τσάι του βουνού (Sideritis spp.)
Το τσάι του βουνού είναι ήπιο και τονωτικό. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για κρυολογήματα, ενίσχυση του ανοσοποιητικού και ελαφριά πνευματική τόνωση χωρίς υπερδιέγερση.
Περιέχει φλαβονοειδή που επηρεάζουν την αγγειακή μικροκυκλοφορία και την αντιοξειδωτική άμυνα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ήπια ανασταλτική δράση σε μονοπάτια αμυλοειδών, σχετιζόμενα με γνωστικές λειτουργίες.
Πίνεται πρωί ή απόγευμα, και είναι καλό και για παιδιά.
5. Ιβίσκος (Hibiscus sabdariffa)
Ο ιβίσκος έχει δροσιστική γεύση και έντονο χρώμα. Μειώνει ήπια την αρτηριακή πίεση, βοηθά τη χοληστερίνη και τονώνει το καρδιαγγειακό σύστημα. Με συστηματική χρήση, μπορεί να υποστηρίξει την υγεία των αγγείων.
Δρα μέσω της αναστολής του ενζύμου ACE, που ρυθμίζει τη στένωση των αγγείων. Παράλληλα, είναι πλούσιος σε ανθοκυανίνες με αντιοξειδωτική δράση.
Πίνεται απόγευμα ή βράδυ, ακόμη και κρύο.
6. Λουίζα (Aloysia citrodora)
Η λουίζα έχει ευχάριστο άρωμα λεμονιού και χρησιμοποιείται κυρίως για αποτοξίνωση και αδυνάτισμα. Βοηθά την πέψη, μειώνει το φούσκωμα και έχει ήπια διουρητική δράση. Δεν υπερδιεγείρει όπως η καφεΐνη, αλλά δίνει αίσθηση ευεξίας.
Επηρεάζει την κινητικότητα του εντέρου και τη νεφρική αποβολή υγρών, και συνδυάζεται καλά με άλλα πεπτικά βότανα.
Πίνεται το πρωί ή νωρίς το απόγευμα. Δεν συνιστάται βράδυ γιατί τονώνει ελαφρώς.
7. Δίκταμο (Origanum dictamnus)
Το δίκταμο της Κρήτης είναι παραδοσιακό επουλωτικό βότανο, ιδιαίτερα για το στομάχι, το έντερο και τις μικρές φλεγμονές. Χρησιμοποιείται για ήπιες στομαχικές ενοχλήσεις και κρυολογήματα.
Δρα στο μονοπάτι της τοπικής φλεγμονής, με ήπια αντιμικροβιακή και σπασμολυτική δράση χάρη στην καρβακρόλη (υπάρχει και στη ρίγανη) και τα αιθέρια έλαια που περιέχει.
Πίνεται μετά το φαγητό ή όταν υπάρχει ενόχληση στο γαστρεντερικό.
8. Λεβάντα (Lavandula angustifolia)
Η λεβάντα ηρεμεί το νευρικό σύστημα και μειώνει την ένταση και την ταχυπαλμία. Με συστηματική χρήση, βοηθά σε άγχος, ευερεθιστότητα, μυϊκή ένταση και ήπια αϋπνία. Δεν προκαλεί υπνηλία την επόμενη ημέρα.
Η δράση της σχετίζεται με την αναστολή του μονοπατιού NMDA, που σχετίζεται με την υπερδιέγερση στον εγκέφαλο και με τη ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Πίνεται το απόγευμα ή νωρίς το βράδυ, ειδικά σε περιόδους έντασης.
9. Ρίγανη (Origanum vulgare)
Η ρίγανη έχει ισχυρή αντιμικροβιακή και αποχρεμπτική δράση. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για βήχα, καταρροή, ιώσεις και λοιμώξεις του αναπνευστικού. Με καθημερινή χρήση, δυναμώνει την άμυνα του οργανισμού.
Η καρβακρόλη, κύριο συστατικό της, επηρεάζει μονοπάτια φλεγμονής και παθογόνων μικροβίων, λειτουργώντας σαν φυσικό αντισηπτικό.
Πίνεται 1–2 φορές την ημέρα, κυρίως όταν υπάρχουν συμπτώματα λοίμωξης ή πρόληψης.
10. Θυμάρι (Thymus vulgaris)
Το θυμάρι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε βήχα, πονόλαιμο και φλέγματα. Βοηθά στην αποβολή βλέννας και έχει ισχυρή αντισηπτική δράση για τον λαιμό και το στήθος.
Η θυμόλη και τα αιθέρια έλαιά του καταστέλλουν παθογόνα βακτήρια και ενισχύουν την αποχρεμπτική λειτουργία μέσω της διέγερσης της τραχείας και των βρόγχων.
Πίνεται ζεστό, 2–3 φορές την ημέρα, κατά την έξαρση των συμπτωμάτων.
11. Γλυκόριζα (Glycyrrhiza glabra)
Η γλυκόριζα μαλακώνει τον λαιμό, καταπραΰνει το στομάχι και έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Με συστηματική χρήση βοηθά σε ξηρό βήχα, γαστρίτιδα και όξινες ενοχλήσεις.
Η γλυκυριζίνη επηρεάζει το μονοπάτι της κορτιζόλης μέσω αναστολής του ενζύμου 11β-HSD2, με αποτέλεσμα ήπια κορτιζονοειδή δράση.
Πίνεται μετά το φαγητό, αλλά όχι για πάνω από 2–3 εβδομάδες συνεχόμενα, γιατί μπορεί να ανεβάσει την πίεση.
12. Κράταιγος (Crataegus monogyna)
Ο κράταιγος τονώνει την καρδιά, βοηθά στη ρύθμιση των παλμών και της πίεσης και μειώνει την κόπωση. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμος σε άτομα με αδυναμία ή ήπιας μορφής καρδιολογικά θέματα.
Οι ολιγομερείς προανθοκυανιδίνες που περιέχει επηρεάζουν τους διαύλους ασβεστίου στον καρδιακό μυ, σταθεροποιώντας τη συστολή και την κυκλοφορία.
Πίνεται το βράδυ ή μετά από σωματική ή συναισθηματική καταπόνηση.
13. Μελισσόχορτο (Melissa officinalis)
Το μελισσόχορτο ηρεμεί το νευρικό σύστημα, μειώνει την ένταση και βοηθά στον ήπιο ύπνο. Προσφέρει φυσική αίσθηση ευφορίας χωρίς καταστολή. Με συστηματική χρήση, βελτιώνει τη διάθεση και τον κύκλο του ύπνου.
Περιέχει ροσμαρινικό οξύ που επηρεάζει το μονοπάτι της ακετυλοχολίνης και της GABA, ενισχύοντας τη νευρολογική ηρεμία.
Πίνεται το απόγευμα ή νωρίς το βράδυ, μόνο του ή μαζί με λεβάντα ή χαμομήλι.
14. Τζίντζερ (Zingiber officinale)
Το τζίντζερ βοηθά στην κυκλοφορία, ανακουφίζει από ναυτία και πόνους, και έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Με καθημερινή χρήση, στηρίζει το στομάχι, τις αρθρώσεις και τη γενική κινητικότητα.
Οι gingerols μειώνουν τη φλεγμονή καταστέλλοντας την COX-2 και δρουν στο νευρικό σύστημα που ρυθμίζει τη ναυτία (5-HT3 υποδοχείς).
Πίνεται το πρωί, νηστικός ή με άδειο στομάχι.
15. Κανέλα (Cinnamomum verum)
Η κανέλα είναι θερμαντική και σταθεροποιεί το σάκχαρο μετά τα γεύματα. Με συστηματική χρήση, βοηθά στην ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνει τις αιχμές γλυκόζης.
Τα πολυφαινολικά της συστατικά ενεργοποιούν το μονοπάτι GLUT4, που διευκολύνει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα.
Πίνεται μετά το φαγητό, μόνη της ή σε συνδυασμό με γαρίφαλο ή τζίντζερ.