Συναδέλφισσες – Συνάδελφοι,
Έχουμε εκθειάσει πολλές φορές την… αστείρευτη πνευματική και καλλιτεχνική πηγή της Ιονικής Οικογένειας, αφού πλειάδα μελών της διαπρέπουν στο χώρο των τεχνών και των γραμμάτων.
Μέσα από την ιστοσελίδα μας έχουμε επανειλημμένα τη χαρά να παρουσιάζουμε τα έργα αυτών των συναδέλφων, τα οποία αναδεικνύουν τον πολυποίκιλο πνευματικό τους πλούτο, ενώ ταυτόχρονα μας κάνουν και εμάς υπερήφανους ως Ιονικάριους.
Σήμερα την… τιμητική του έχει ένα ακόμα τέκνο της Ιονικής Οικογένειας, ο συνάδελφος Παναγιώτης Δ. Βασάλος! Όσοι γνωρίζετε το συνάδελφο μέσα από την εργασιακή του πορεία (Περιστέρι, διευθυντής στη Σαντορίνη, υποδιευθυντής στη Βουλιαγμένη, Διεύθυνση Οργάνωσης, Διεύθυνση Υποστήριξης Πιστοδοτήσεων), πιθανώς να έχετε υπ’ όψη τις… φιλοσοφικές του αναζητήσεις, αφού ο συνάδελφος είναι πτυχιούχος ερευνητής φιλοσοφίας (μεταξύ άλλων). Αλλά και όσοι δεν γνωρίζετε το συνάδελφο και την πνευματική και συγγραφική του δραστηριότητα, αξίζει πραγματικά να ασχοληθείτε με τα έργα του.
Πρόσφατα μάλιστα, ο Παναγιώτης παρέδωσε στο Σύλλογό μας το έργο του «ΗΘΙΚΟΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ» και αυτή η συνάντηση αποτέλεσε την αφορμή για το σημερινό μας δημοσίευμα…
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο συνάδελφος Παναγιώτης Δ. Βασάλος ερευνητής φιλοσοφίας (Master Ηθική Φιλοσοφία και PhD Φιλοσοφία και Τέχνες), γεννήθηκε στα Εξάρχεια και ολοκλήρωσε τον «πρώτο πανεπιστημιακό πλου» με την απόκτηση πτυχιακού τίτλου στην Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (1983). Από το 1985 εργάσθηκε επί 37 συναπτά έτη στον τραπεζικό χώρο, αρχικά στην Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα της Ελλάδος και εν συνεχεία στην Alpha Bank. Το 2006 ξεκίνησε το «δεύτερο πανεπιστημιακό πλου», αυτή τη φορά στρεφόμενος προς τις ανθρωπιστικές σπουδές, αποκτώντας πτυχιακό τίτλο του Τμήματος «Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (2011). Ακολούθως ολοκλήρωσε με άριστα τις απαιτούμενες διαδικασίες για τη λήψη μεταπτυχιακού τίτλου του Διαπανεπιστημικού Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Ηθική Φιλοσοφία» (2016). Η αριστεύσασα διπλωματική του εργασία με θέμα: «Λειτουργική Τέχνη και Ηθική στον Ελληνικό Πολιτισμό. Οι αναβαθμοί του Έρωτος και η διαλεκτική ελληνική τέχνη», εκδόθηκε παρουσιαζόμενη στο κοινό το 2017. Την ακολούθησε το φιλοσοφικό εικονογραφημένο παραμύθι με τίτλο «Όνειρο Αποκαλοκαιριού» που εκδόθηκε το 2019. Πέραν της 3ης έκδοσης βιβλίου με τίτλο «Ηθικός Υποκειμενισμός στην εποχή των άκρων» που κυκλοφόρησε το 2021, έχει δημοσιεύσει μελέτες σε φιλοσοφικά περιοδικά, έχει συμμετάσχει σε συνέδρια φιλοσοφίας με επίκεντρο ενδιαφέροντος την πλατωνική και αριστοτελική φιλοσοφία και προπαρασκευάζει την έκδοση των επόμενων βιβλίων με τίτλο «Το αξίωμα των συγκινήσεων στην κλασική τέχνη» και «Η θεωρία των όντων και η πορεία πάνω στην τροχιά του Αγαθού – Πλάτων, Αριστοτέλης, Μέγας Βασίλειος, Θεόδωρος Μετοχίτης, Immanuel Kant».
———————————————————
Τα φιλοσοφικού περιεχομένου βιβλία του συναδέλφου παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Και αυτό μάλιστα, δεν είναι μόνο η δική μας άποψη, όπως θα διαβάσετε και στις άκρως θετικές βιβλιοκριτικές που ακολουθούν. Εμείς του ευχόμαστε να συνεχίσει πάντα να κάνει αυτό που αγαπά, να… γηράσκει αεί διδασκόμενος και βεβαίως να κάνει σοφότερους όλους εμάς!
Λειτουργική Τέχνη και Ηθική στον Ελληνικό Πολιτισμό, μελέτη, Παναγιώτης Βασάλος, εκδόσεις Ήτορ 2017
Η διεθνής δοκιμιογραφία έχει σε βάθος μελετήσει την εξέλιξη του ανθρώπινου μύθου, τους υπερεθνικούς δεσμούς του, τις πολλαπλές μεταμορφώσεις του ακολουθώντας τις κοινωνικές εξελίξεις, την προσαρμοστικότητά του στις ειδικές συνθήκες κάθε εθνικής ιστορίας. Ο Bernadette Bricout, στο Βλέμμα του Ορφέα, παρατηρεί και αναδεικνύει τη φυσική μέθοδο με την οποία οι λογοτεχνικοί μύθοι εξελίσσονται μες στην πορεία της λαϊκής, παγκόσμιας ιστορίας. Η ανθρώπινη μοίρα, το αίσθημα και το ένστικτό της που ταξιδεύει αντάμα με το παραμύθι, φορώντας στολές Τατάρων και Αλεξανδρινών και χωρών απρόσιτων. Η δικαιοσύνη, η ανέλπιδη τραγωδία που διατρέχει σαν φλέβα την ανθρώπινη ψυχή και ο έρωτας ως ύψιστο μέγεθος της παρουσίας μας εμποτίζονται στους μύθους που φθάνουν ως τις μέρες μας αναλλοίωτοι και δυναμικοί, κουβαλώντας την αμετάφραστη, κοινή μας αλήθεια.
Με γνώμονα αυτήν ακριβώς την παραδοχή, ο Παναγιώτης Βασάλος φέρνει στο φως την ιδιότυπη μελέτη του, βασισμένη στον έρωτα ως συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον ελληνισμό και τη χριστιανική παράδοση της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας. “Λειτουργική Τέχνη και Ηθική στον Ελληνικό Πολιτισμό” τιτλοφορείται η μελέτη του κ. Βασάλου, με την ειδική αναφορά στους αναβαθμούς του έρωτα και τη διαλεκτική του στην τέχνη που αναπτύσσεται στον ύστατο, ανατολικό θύλακα της γηραιάς ηπείρου. Οι εκδόσεις Ήτορ πιστές στις σοβαρές, εκδοτικές απόπειρες προσφέρουν, όχι μόνο στο εξειδικευμένο κοινό αλλά και σε όλους εμάς, μια μελέτη που ενώ παραμένει προσηλωμένη στους όρους της επιστήμης, διατηρεί ακέραια τη φρεσκάδα του λόγου που τόσο απαραίτητη φαντάζει για την ευρεία πρόσληψη παρόμοιων έργων.
Ο έρωτας, αυτός ο τρομερός θεός, που σημαδεύει την ανθρώπινη ψυχή, τότε και τώρα και πάντα μονοπωλεί το ενδιαφέρον του συγγραφέα, καθώς περιδιαβαίνει όλες τις φάσεις του ελληνικού πολιτισμού. Ιστορία και βιωμένη εμπειρία αιώνων φέρνουν στο φως τους μύθους της αγάπης, μιας δύναμης γονιμοποιού που διατρέχει σαν στέρεα φλέβα τον ελληνισμό και τους διαρκείς μετασχηματισμούς του. Το τελετουργικό του έρωτα, οι μεταφράσεις των μύθων τότε και τώρα συνιστούν το πεδίο στο οποίο ασκείται ο φιλοσοφικός, τολμηρός λόγος του Π. Βασάλου. Το γράμμα και ο νόμος της αγάπης, ως εγκάρσια στοιχεία του οικουμενικού, ελληνικού πολιτισμού αναζητούν τις ρίζες τους στον Άδωνη, στην κορύφωση της δραματικής, βυζαντινής εποποιίας για να διαμορφώσουν τελικά ως τις μέρες μας την ιδιότυπη σύνθεσή του. Μύθος, συνείδηση, γλώσσα, υπόγεια, έμφυτη γνώση, ή αλλιώς συνείδηση. Αυτοί οι κεραυνοί κρατούν διαρκώς ακμαίο τον ελληνικό πολιτισμό. Ακμαίο και αμετάφραστο, σαν τάχα ανάμεσα στις δυο δυνάμεις του κόσμου που επισήμανε έναν αιώνα περίπου πριν ο Αραγκόν, πάντα μοιραία να επικρατεί ο έρωτας και με την έντασή του να προσαυξάνει το συνδετικό αίσθημα όχι μόνο μιας φυλής, αλλά ενός ολόκληρου κόσμου. Αυτό είναι το δομικό στοιχείο του ελληνισμού, πάντα παρόν στη διάρκεια του αέναου μετασχηματισμού του. Το ανθρώπινο φορτίο γεννά μέσα από τις τέχνες τον περίκλειστο λόγο του, μεταθέτοντας στο νατουραλισμό της ανθρώπινης δημιουργίας τα ψήγματα του μεταφυσικού που στηρίζει σήμερα σαν γεφύρι παλιό τους δεσμούς του πολιτισμού.
Η μελέτη του Π. Βασάλου εντοπίζει στον έρωτα την τελειότερη εκδοχή της ανθρώπινης, εσωτερικής επιθυμίας. Αυτή η λατρεία, διακριτή σε όλες τις περιόδους του ελληνικού πολιτισμού συνθέτει τα μέρη της μελέτης των εκδόσεων Ήτορ. Το ευριπίδειο δράμα, η δίχως ελπίδα τραγωδία, η αιδώς και η δίκη, ως δομικές δυνάμεις του κόσμου μας, η άκτιστη δύναμη του έρωτα και η δόξα του καθώς ο ελληνισμός περνά από την κλασσική εποχή στην βυζαντινή, θέτοντας με την ιδεολογική του βάση τους όρους για τη σύσταση του θεσμού της ανατολικής ορθοδοξίας. Στις απεχθείς πράξεις της εφιαλτικής Μήδειας, στις μηχανορραφίες της Φαίδρας, αντιφέγγει η σκοτεινή εκδοχή του έρωτα. Καθώς ο θεός καταρρέει απ’ το βάρος των ανθρώπινων πράξεων και έκπτωτος παραδίδεται στην ιστορία, αφήνει τα χνάρια του στην ηθική του πολιτισμού μας καθώς αυτός περνά από τον βυζαντινό πολιτισμό στην ανάδειξη μιας νέας εκκλησίας. Το αμιγές, το άκτιστο εκείνο θαύμα, το αρχαϊκό, το ερμητικό και αδιαπραγμάτευτο, κινητήριο και πανανθρώπινο στέκει ως βασικό σημείο του ιστορικού και κοινωνικού διαλόγου που καταστρώνει ο Π. Βασάλος στην μελέτη του. Η διαλεκτική του αντλεί από την τέχνη και την ιστορία, συνοψίζοντας σε μια θαυμαστή ισορροπία τη σημειολογία του έρωτα και τη μεταφυσική του, ενταγμένων πλήρως σε αυτό το συλλογικό δρώμενο, κατά βάση θρησκευτικό ή κοινωνικό, διαχρονικά όμως ελληνικό, καλύτερα ελληνιστικό.
Η εκπαιδευτική σημασία ενός τέτοιου εγχειριδίου κρίνεται αδιαμφισβήτητη, ακόμη και για τους αμύητους, αφού στις σελίδες της Ηθικής του κ. Βασάλου παρέχονται όλοι οι προβληματισμοί που επεξηγούν τις μεταβάσεις του πολιτισμού μας, την πτώση και την ακμή του, την παρατεταμένη σιωπή του. Οι αναβαθμοί του έρωτα, μιας δόξας έξω και πέρα απ’ την σαρκική επιθυμία, που αναπτύσσεται πλάι σ’ έναν θεό που διαφεντεύει τον δικό μας ανατολικό και αρχέγονο κόσμο, μοιάζουν με τις βαθμίδες του χρόνου. Τα’ αποτυπώματά του φωτίζουν σήμερα την πορεία του ελληνισμού, από τις αρχέγονες πηγές του ως τη χριστιανική, επίκαιρη περιβολή του, ως περίγραμμα των μύθων και των αναλογιών τους. Μελέτες όπως αυτή του κ. Βασάλου εξασφαλίζουν για όλους μας μια άλλη, ολοζώντανη ανάγνωση των όρων της συλλογικότητάς μας, πάντα με τη χρήση του επιστημονικού λόγου, που παραμένει ζωντανός, προσιτός και ισορροπημένος, ικανός και επαρκής να παραχωρήσει τις ερμηνείες της φιλοσοφίας σ’ εκείνους που επιθυμούν να μυηθούν στην αλήθεια του ελληνικού πολιτισμού ιχνηλατώντας στον αδιάρρηκτο μίτο του.
Είναι αναγκαίο οι εξειδικευμένοι κριτικοί να φέρουν στο φως τα πλεονεκτήματα της διαλεκτικής του Π. Βασάλου. Να σταθμίσουν τα επιχειρήματα, να συγκρίνουν και να αναδείξουν τη βάση επί της οποίας μεθοδεύεται η τοποθέτησή του. Ετούτο το σημείωμα που θέλησε να παραμείνει διακριτικά επαινετικό δεν μπορεί να συμπεριλάβει το σύνολο των προβληματισμών και των προεκτάσεων που θέτει στο προσκήνιο η έρευνα του συγγραφέα. Η πίστη, ο έρωτας, η αγάπη ως διαδοχικές φάσεις του ανθρώπινου ενστίκτου δεν αποτελούν παρά τα ευλογημένα προσωπεία του ελληνισμού. Ο έρωτας ως αφορμή και πηγή της πίστης υψώνει με αποφασιστικότητα θεσμούς, διατρέχει τις σχέσεις μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Σιωπή και παράσταση, ψυχική συμμετοχή, τ’ ανείπωτο, αέναο δράμα του Χριστού, ολοζώντανο παράδειγμα στην τέχνη των ανθρώπων. Μια απόπειρα ετούτη η ανθρώπινη τραγωδία της ζωής να ειπωθεί ως το θαύμα και τη συντριβή της.
Το εξαιρετικό βιβλίο που φέρνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων οι εκδόσεις Ήτορ, η συνομιλία του Π. Βασάλου με τους όρους της συλλογικής μας ταυτότητας, της βαθιάς μας ουσίας, μας επιτρέπει να ισχυριζόμαστε πως μελέτες σαν αυτή επιβάλλουν στο κοινό την τόλμη να έρθει σε επαφή με απαιτητικότερα κείμενα και διατυπώσεις. Το υψηλό επίπεδο του αναγνωστικού κοινού μα και η φρεσκάδα με την οποία η μελέτη του Βασάλου διατυπώνεται μες στο λαμπρό αυτό εγχειρίδιο διαμορφώνουν το περιβάλλον μες στο οποίο σταδιακά οι προτιμήσεις του κοινού θα διαμορφωθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Απόστολος Θηβαίος
Η βιβλιοκριτική βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
https://www.vakxikon.gr/anagnwseis-noembrio/
—————————————————————-
Όνειρο Αποκαλοκαιριού του Π.Δ. Βασάλου -Kριτική Βιβλίου
Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος
Οι εκδόσεις Ownbook, η θαυμάσια Αφροδίτη των εικονογραφήσεων και ο Παναγιώτης Δ. Βασσάλος φέρνουν στο φως το Όνειρο Αποκαλοκαιριού. Τι θαυμάσιος τίτλος, τι απόφωνα και μουσικές από τον κόσμο των παιδιών. Μια παρέλαση από απαράμιλλες εικόνες του ονείρου, άγγελοι και περιγιάλια και αδειανές για να χωρούν τα πάντα, θάλασσες. Ο συγγραφέας και η εικονογράφος φτιάχνουν με υλικό τους την φρεσκάδα του ονείρου εκείνο το υπέροχο αποκύημα της φαντασίας που κάνει τον κόσμο να γυρίζει. Οι δυο τους υπερασπίζονται το είδος της φαντασίας που λίγο λίγο εξασθενεί στον κόσμο της ασύλληπτης ταχύτητας, στον σοφό μας, ολοκαίνουριο αιώνα. Η Αφροδίτη Κ. Τρεμουντάνη – Μαρίνη και ο Παναγιώτης Δ. Βασσάλος πατούν επάνω στην παράδοση, αφήνονται στην παρόρμηση του λυρισμού που θέλει ο έρωτας για να λάμψει στο στερέωμα. Ίδια η σύνθεση του κόσμου μες στις ψυχές. Είναι από έρωτα απροσποίητο που ομορφαίνει η ζωή και η στιγμή μας μες στον χρόνο χίλιους δυο προμαχώνες υπερασπίζεται. Στα ανοιχτό πεδίο της παιδικής ζωγραφιάς οι χαρακτήρες τους βουτούν στο φως, όπως καλοκαιρινές σκιές μες στη φωτιά του απογεύματος. Ένας κόσμος αφελής, ικανός για τα πάντα, ένας ουρανός κατάστιχτος από προσευχές και ήλιους με κλειστά, χαμογελαστά μάτια. Μια ανταπόκριση στην ζωγραφική, μια ανασύνθεση του λόγου με μόνο υλικό το όνειρο που σκηνοθετεί όσα ποτέ δεν υπήρξαν και όσα ποτέ εμείς, άβουλοι ηθοποιοί ποτέ δεν συλλογιστήκαμε.
Μα τότε αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αποκάλυψη και τι γίνωμα εκείνης της ιδανικής ενότητας που ενώνει την χρονικότητα με την αιωνιότητα, τα ανθρώπινα έργα με τα αιώνια παραδείγματα, γράφει στο οπισθόφυλλο της καλαίσθητης έκδοσης του Ownbook που με τις διαστάσεις της χωρά τις ευμεγέθεις ζωγραφιές της Αφροδίτης με τον πλατύ ορίζοντα. Δεν είναι άλλο εκείνο που κατορθώνουν τα παραμύθια, παρά η ανάδειξη της ζωής στην καλύτερή της εκδοχή. Τα παραμύθια φαντάζουν τέλειες ιστορίες και άνθη της αγάπης. Πλάι στον μύθο τους τίποτε δεν ζει παρασιτικά, μονάχα μια ειλικρίνεια χαραγμένη με το διαμάντι, όπως ακριβώς επισημαίνει ο συγγραφέας στο εξαιρετικό, προλογικό σημείωμα. Μια σύνοψη της διαδρομής του παραμυθιού, η ανάδειξη της σημασίας και των συμβόλων του, η λειτουργία του που στοχεύει και αντλεί από τον έρωτα για τον κόσμο των ανθρώπων και των πραγμάτων. Όλα χωρούν στο πλήρωμα εκείνων των ιδεών. Και η μαγγανεία του χρόνου και το ατημέλητο, μια και το όνειρο κατοικεί έναν κόσμο δίχως διακοσμήσεις, μα με το αποτύπωμα της φύσης και του μεγαλείου της. Στα παραμυθικά του λόγια ο κύριος Βασσάλος αποκωδικοποιεί την ιδιαίτερη σχέση του τόπου μας με τον μύθο. Την αφετηρία του τελευταίου την βρίσκει κανείς στα μικρά και τα μεγάλα σπαράγματα, στο προφορικό και άχρονο μεγαλείο των ομηρικών έπων, στην παράδοση της επαρχίας μας που σε κάθε της γωνιά κρύβει μια ιστορία, ένα γεφύρι πέτρινο χτισμένο πάνω στο αίμα, άξιους τεχνίτες, Περσεφόνες που ξυπνούν από την λήθη για την φωνή της μάνας. Αγγέλους και σύννεφα σε σχήματα καρδιόσχημα θα συναντήσεις μες στις σελίδες του Ονείρου Αποκαλοκαιριού. Η σκούφια τους κρατεί από τα παραμύθια που ανάβουν σαν άστρα μες στην νύχτα και πλέκουν χίλια σύμπαντα στα βραδιασμένα μάτια. Καθώς ελίσσονται πέρα και πάνω από το πραγματικό, σαν στίχοι τραγουδιού που ζουν αυθύπαρκτοι μες στις καρδιές, δίνουν μια και ταξιδεύουν με ένα μετέωρο καρουζέλ. Είναι παντού μια άνοιξη ασυναγώνιστη και το καρουζέλ της Αφροδίτης που σφυρά και περήφανο φεύγει σε όλες τις διαστάσεις του κόσμου. Τα παραμύθια χωρούν όλο τον κόσμο και ζουν ανυπεράσπιστα μες στην συνείδηση, υλικό συνεκτικό της, δεσμός με το όραμα που χάθηκε και πάει. Μια στιγμή προσωπική και συλλογική, μια θαυμάσια γλώσσα που μιλιέται σε όλες τις καρδιές, που δανείζει και δανείζεται, που φέρνει στο φως μια ζωγραφική σκηνοθεσία και έτσι υπηρετεί τα ασώματα και τα νοερά της ψυχής.
Η παιδική λογοτεχνία των τελευταίων ετών στηρίζει την άνθησή της στο ενδιαφέρον των νέων δημιουργών, στην οικονομία της έκφρασης και την ευφυΐα που ζητεί το παιδί για να προσέξει και να μαγευτεί. Και βεβαίως σε αυτό το είδος της προσφοράς που στοχεύει στην διαπαιδαγώγηση του ολοκαίνουριου κόσμου. Μες στις ραγδαίες αλλαγές το σύγχρονο παραμύθι καλείται να προετοιμάσει τα παιδιά για τον αυριανό τους κόσμο, δίχως να λησμονήσει το όνειρο. Και αυτή συνιστά μια θαυμαστή ισορροπία που κατορθώνεται μες στην λιτότητα του Ονείρου. Το φυσά ένας καλός άνεμος και εκείνο χαράζει με τις ψηφίδες του τις παιδικές ψυχές. Λυμένη από το άρμα του καιρού, στολισμένη με καταστερισμούς και ονειροφωτογραφίες, γειτονεύοντας με το γλαυκό σημάδι, η ιστορία του Παναγιώτη Δ. Βασσάλου συλλειτουργεί με τις γεωμετρικές ζωγραφιές της Αφροδίτης που θαρρείς πως με τα λόγια μονάχα θα πάρουν κίνηση και φως. Μια εξαιρετική έκδοση των εκδόσεων Ownbook που επιβεβαιώνει πως ο παιδικός κόσμος στέκει πλάι στην ομορφιά και έτσι λάμνει σε αυτόν τον αφάνταστο κόσμο. Μυθολογία και όνειρο συμπλέουν, ερευνώντας το αίνιγμα που χάνεται μες στις κοπαδιαστές μας ζωές. Το Όνειρο Αποκαλοκαιριού συνιστά ακόμη έναν ονειρικό τίτλο και η αξία του συμπληρώνεται από το σημαντικό, προλογικό σημείωμα και τις χαρούμενες ζωγραφιές που θαμπώνουν στην αχλή και άλλοτε πάλι ευκρινείς αφηγούνται τον κόσμο των παιδιών. Το γλωσσάρι στο τέλος του βιβλίου επιβεβαιώνει, δίχως αμφιβολία την προσεγμένη έκδοση που τιμά το απαιτητικό, παιδικό κοινό.
Η βιβλιοκριτική στον ιστότοπο:
https://www.vakxikon.gr/vasalos-paidiko-review/
———————————————————————-
Σημείωμα για τη μελέτη «Ηθικός υποκειμενισμός στην εποχή των άκρων: μεταηθική, βιοηθική, περιβαλλοντική και επιχειρηματική ηθική» του Παναγιώτη Δ. Βασάλου
Τα λεξικά προσδιορίζουν ότι υποκειμενισμός καλείται η άρνηση της ύπαρξης αντικειμενικής πραγματικότητας, συνεπώς, αντικειμενικής αλήθειας. Δεν υπάρχει πραγματικότητα που να επενεργεί στις ατομικές πεποιθήσεις, στους κανόνες της πιο βαθιάς συνείδησης. Η προσωπική άποψη υπερτερεί, καθίσταται οδηγός για το πρόσωπο που έτσι αντιμάχεται μες στην απόλυτη δαπάνη κάθε τι που δεν ενστερνίζεται τις πεποιθήσεις του. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί, πως έξω και πέρα από κάθε αναφορά στο βιβλίο του Παναγιώτη Δ. Βασάλου με τίτλο Ηθικός υποκειμενισμός στην εποχή των άκρων, Μεταηθική, βιοηθική, περιβαλλοντική και επιχειρηματική ηθική το ζήτημα αναδεικνύεται σε καίριο στόχο του καινούριου αιώνα. Καθώς όμως τα όρια της ανθρώπινης δυνατότητας διευρύνονται, αγγίζοντας πεδία που μέχρι πριν από μερικά χρόνια βρίσκονταν έξω από τους χάρτες, γεννιέται η έννοια της ηθικής αρχής, μια καθολίκευση των ηθικών κανόνων, με τέτοιο τρόπο ώστε αυτοί να εκφράζουν μια γενική θέληση, δηλαδή μια αμερόληπτη, ηθική κρίση. Η ζωή που παρά τους κλυδωνισμούς της αντέχει και στέκει ακόμη όρθια, θα περιέχει την θηριώδη λογική του. Εκείνου που πίσω από κάθε πόρτα γυρεύει επιτέλους το πρόσωπο του Θεού.
Το βιβλίο του κυρίου Βασάλου που έχει τιμήσει ξανά αυτό το σημείωμα, κυκλοφορεί υπό την σχεδιαστική επιμέλεια της Κάπα Εκδοτικής που αναλαμβάνει και την εκτύπωση. Οι πρώτες σελίδες του αφιερωμένες στον Κορνήλιο Καστοριάδη, την Αντιγόνη και τις προθέσεις που γέννησαν αυτήν την αναδρομική μελέτη. Η ανάγκη για την επανεξέταση όλων των κανόνων και των αξιών που θεμελίωσαν εκείνο το μετά νου και τέχνης δικαιότατον συνιστά το βασικό ερώτημα αυτού του βιβλίου. Την επανεξέταση που ενδεχομένως να μην οδηγήσει στην αναθεώρηση αλλά σε μια εκ βαθέων ανανέωση της σημασίας τους. Η επέκτασή τους στους τομείς της πρώτης γραμμής, η συνδρομή τους στα επίκαιρα ζητήματα που θέτει το περιβάλλον και η πεπερασμένη πια ηλικία του, η συνεισφορά στην υγιή, επιχειρηματική δράση που κατοχυρώνει το συμφέρον και επιβάλλει την δίκαιη κατανομή των πόρων και των ευκαιριών, η συνδυαστική δράση όλων αυτών των παραμέτρων προς όφελος του κοινού καλού, τοποθετούνται στο επίκεντρο του φιλοσοφικού στοχασμού που θέτει το Ηθικός υποκειμενισμός στην εποχή των άκρων.
Ο Παναγιώτης Δ. Βασάλος, ανάμεσα στις άλλες ιδιότητες που χαρακτήρισαν την επαγγελματική του πορεία και την διαρκή επιμόρφωση, συνιστά έναν ερευνητή της φιλοσοφίας. Ακριβώς όπως το γράφει στην αφετηρία του σύντομου, βιογραφικού σημειώματος. Μια ενδιαφέρουσα πορεία ζωής και επαγγελματικής δράσης διαδέχεται το πάθος για την φιλοσοφική ενατένιση. Και όχι εκείνη που συνεπάγεται την στείρα, ιστορική αναδρομή στην επιστήμη της φιλοσοφίας, μα η προσεκτική μελέτη της επικαιρότητας, των κανόνων που η ίδια θέτει καθώς η ανθρωπότητα πασχίζει να ισορροπήσει στην καινούρια όχθη, ανάμεσα σε κυματισμούς και επικίνδυνες ταλαντώσεις. Στην εποχή των άκρων και της αέναης πληροφορίας που ενσαρκώνει σήμερα το ζητούμενο των παλαιών αλχημιστών, το άτομο συναντά τον εαυτό του, κομμάτι του συνόλου και συνάμα μια ακέραια ποσότητα, μια ξεχωριστή οντότητα στην υπεράσπιση της οποίας οδηγούν όλες οι πρωτοβουλίες που συναντά κανείς στην μελέτη του συγγραφέα και στοχαστή. Γεννημένος στα Εξάρχεια της Αθήνας, στο μεγάλο χωνευτήρι των τάσεων, του ακτιβισμού, της σύγκρουσης, σε έναν μικρόκοσμο που ο ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός δεν έχει αγγίξει, ο συγγραφέας προβαίνει σε μια κριτική αποτίμηση όλων εκείνων των τάσεων που κυριάρχησαν και διαμόρφωσαν τους κύκλους της φιλοσοφίας, μιας επιστήμης που κάθε φορά πασχίζει να ανιχνεύσει το βαθύτερο αποτύπωμα της ενέργειας που φλέγεται εκεί έξω. Άραγε ποιος από όσους μνημονεύει ο κύριος Βασάλος, ποιος από όσους συνέβαλαν σε αυτά τα διαδοχικά στρώματα της φιλοσοφίας που αποκαλύπτονται στο σημερινό, ηθικό διακύβευμα να μπορούσε να φανταστεί την καθολική εποχή μας. Η σημερινή κοινωνία του ατόμου καλείται σε μια πρωτόγνωση πρόκληση να εξισορροπήσει τα όρια της προσωπικής ελευθερίας με εκείνα που καθορίζουν την θέση της μες στο σώμα της κοινωνίας. Οι στοχαστές του παρελθόντος θα έπρεπε να λογαριαστούν με μεγέθη δυσανάλογα, που αλλοιώνουν την θεωρητική προσέγγιση της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως την συνέλαβε η εποχή τους. Εντός του φαντασιακού γράφει στο οπισθόφυλλο της έκδοσης ο συγγραφέας, οι έννοιες «κοινωνία των πολιτών» και «κοινότητα» έχασαν το παραδοσιακό τους νόημα, αποτέλεσαν την φωνή των ουτοπικών και παρασυρμένων γενεών και δεν προσδιόριζαν την ταυτότητα μιας ομάδας, αλλά τους «απ΄έξω» από αυτήν. Τα άκρα που μετατοπίζονται αφορούν εδάφη που η ανθρώπινη ζωή πρέπει να κατακτήσει από την αρχή, που οφείλει να ανακαλέσει και να θεσμοθετήσει.
Βιόκοσμος και σύστημα. Στην πρώτη κατηγορία οι στόχοι παραμένουν σαφείς, αναμφίβολοι. Πράξη και σκοπός συνδέονται με έναν διάφανο τρόπο. Στο σύστημα όμως οι στόχοι παραμένουν ξένοι προς τα πρόσωπα, καταντούν πεδία μιας στείρας χειραφέτησης και τίποτε περισσότερο. Σε αυτό το πολύπλοκο σύστημα, λοιπόν οφείλει κανείς να αναζητήσει και να επιβάλλει τα ηθικά εκείνα όρια που προϋποθέτει το ίδιο μας το ένστικτο. Εκείνες οι αρχές που θεσπίστηκαν όταν οι πρώτες ατμομηχανές κηρύττανε την έναρξη μιας πραγματικής επανάστασης, θα πρέπει να ισχύσουν περισσότερο από ποτέ, στοχεύοντας στην προστασία του ατόμου αλλά και την παροχή της κοινής ωφέλειας. Αυτής που μετατρέπεται σε θεώρημα, σε ιδέα και ολοκληρώνεται καθώς διαχέει τα πορίσματά της μες στο σώμα του σύγχρονου πολιτισμού. Ο Ηθικός Υποκειμενισμός εξηγεί για ποιον λόγο οι συνεχείς πιέσεις προς τις επιχειρήσεις να εντείνουν τις ενέργειές τους για την προστασία του περιβάλλοντος, συνδέονται τόσο με την κοινωνία όσο και με τον καθένα μας ξεχωριστά. Η επιστήμη της οικολογίας έχει επαληθεύσει τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον του πλανήτη και δεν είναι λίγη η απόσταση που θα πρέπει να διανύσει η ανθρωπότητα προτού επιτύχει μια μικρή παράταση στην ολοκληρωτική καταστροφή της. Η ηθική απέναντι στο περιβάλλον, τον καταναλωτή, την ανθρώπινη βιολογία δεν αφορά μια κατάσταση αντίρροπη, αντίθετη στο ζητούμενο της εξέλιξης και της προόδου. Δεν αντιμάχεται τον άνθρωπο που ερευνά, του θέτει όμως ανάμεσα στα άλλα, εξειδικευμένα, επιστημονικά του κριτήρια, εκείνο της ανθρωπιάς, του σεβασμού που δεν ανήκει στην σφαίρα του αναχρονιστικού αλλά στέκει κρίκος συνδετικός, μέλος μιας σχέσης όπου συνυπάρχει η διανόηση, η πράξη, η ευαισθησία και η ευθύνη.
Όσοι αγαπούν την φιλοσοφία θα συναντήσουν στο βιβλίο του Παναγιώτη Δ. Βασάλου μερικά χρήσιμα συμπεράσματα, αλλά και την αυθεντική ερμηνεία που στηρίζεται σε στέρεα, θεωρητικά θεμέλια και δρα συνδυαστικά, αθροιστικά, τραβώντας έναν δρόμο προς την ουσία της αφαίρεσης. Αυτή η τελευταία θα αφήσει να φανεί το ζητούμενο της κοινής ωφέλειας. Αυτής που ξεπερνά το άτομο, που στέκει υπεράνω του αδιεξόδου της εσωτερικής μας σύγκρουσης όταν πρέπει να αναμετρηθούμε με τα μεγάλα ζητήματα της ζωής. Κάποιο αμερικάνικο τραγούδι, λέει, ελεύθερα μεταφρασμένο, σε κάποιον στίχο, σε ποια πλευρά ανήκεις. Μα μελετώντας κανείς το Ηθικός Υποκειμενισμός στην εποχή των άκρων, αναστοχάζεται την θέση της εμπειρίας που σήμερα στέκει χρήσιμη όσο ποτέ, γεμάτη από τα τόσα πορίσματά της και που αφήνει αδειανή την θέση του νικητή ενός σαθρού διλήμματος. Η ηθική της παραμένει εκείνη η αναγκαία παράμετρος που θα τιθασεύσει τα όρια της διαρκώς διευρυνόμενης πραγματικότητας. Είναι η εκκωφαντική σιωπή που ανιχνεύει η φιλοσοφία, ενός κόσμου που είδε μια άπειρη έκταση καλού και κακού. Που σήμερα σκαλίζει την αιωνιότητα για να βρει το πρόσωπό του, συντρίβει τα εμπόδια και όλο επιχειρεί σε ένα αχανές πεδίο.
Η ηθική παραμένει το μεγάλο ζητούμενο, το ερώτημα που σήμερα πρέπει περισσότερο από ποτέ να τεθεί. Το μεσιανό στοιχείο ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Θεό όπως το αντίκρισε ο Ευριπίδης σε άλλες βάσεις και εποχές, το θαυμαστό σημείο της ισορροπίας που χάνει ακόμη αυτός εδώ ο αιώνας, η ερώτηση της Μαργαρίτας του Φάουστ. Υπάρχει ή όχι θέση για την ηθική σε αυτόν τον ήδη πολύπειρο, έφηβο αιώνα; Με το ζητούμενο της ομορφιάς αιώνιο και αδιάκοπο, ο συγγραφέας αναμετράται παραγωγικά και φιλοσοφικά με αυτήν την πυρετώδη, αλαζονική και νευρωτική εποχή. Δίνει συνέχεια στο χρονικό της φιλοσοφίας που σήμερα καταγράφει μερικές καινούριες, αδοκίμαστες σελίδες, μελετά την εφαρμογή ελαστικών ηθικών κανόνων, εύκολα προσαρμόσιμων στο ευμετάβλητο του 21ου αιώνα που θα χαράζουν έναν οδικό χάρτη και δεν θα βάζουν χαλινάρι σε όσα υποσχέθηκε μια επανάσταση, κιόλας στην αυγή της.
Η βιβλιοκριτική στον ιστότοπο:
https://www.fractalart.gr/ithikos-ypokeimenismos-stin-epochi-ton-akron/