Ο Γερμανός «Ιπποκράτης» της Κατοχής που ακόμα μνημονεύεται στη Μήλο
– Το τραγικό και άδικο τέλος του
– Μία ιστορία που μας υπενθυμίζει ότι το φως της ανθρωπιάς μπορεί να «τρυπώσει» ακόμα και στις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της ανθρωπότητας…
Μήλος, 17 Ιουνίου 1943. Ο Γερμανός γιατρός Χανς Λέμπερ φτάνει στο νησί με εντολή να οργανώσει ένα στρατιωτικό νοσοκομείο για τους Γερμανούς στρατιώτες. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί ανακάλυψε ότι οι ντόπιοι είχαν άμεση ανάγκη από ιατρική περίθαλψη και φρόντισε να λειτουργήσει κι ένα νοσοκομείο για τους Έλληνες, με την έγκριση των ανωτέρων του. Οι κάτοικοι του νησιού τον αγκάλιασαν με την ίδια αγάπη που εκείνος τους έδειξε και ακόμη και σήμερα τον θυμούνται και διηγούνται ιστορίες με αυτόν.
Η περίοδος της Κατοχής είναι βεβαίως γραμμένη για πάντα με μαύρα γράμματα στην ιστορία της Ελλάδας. Οι φασίστες Ναζί επιδόθηκαν σε απάνθρωπές θηριωδίες σε βάρος των Ελλήνων, εξολοθρεύοντας εκατοντάδες χιλιάδες πατριώτες. Ωστόσο, μέσα στη γενικευμένη υποτίμηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής από τους κατακτητές, υπήρξαν και κάποιες εξαιρέσεις.
Συνήθως απλοί στρατιώτες που με τον τρόπο τους διαχώρισαν τη θέση τους από τους απάνθρωπους Ναζί. Ορισμένοι Ανθρωπιστές, που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις θηριωδίες και βοήθησαν – όσο ήταν εφικτό σε αυτή τη συνθήκη – το δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό με πράξεις αλληλεγγύης και συμπόνιας, σώζοντάς τους πολλές φορές τη ζωή.
Περίοπτη θέση ανάμεσα σε αυτά τα φωτεινά παραδείγματα, θα έχει παντοτινά ο Χανς Λέμπερ, επίατρος του γερμανικού στρατού στην Μήλο. Έμεινε στην ιστορία ως ο ανθρωπιστής γιατρός που βοήθησε πολλούς Έλληνες να επιβιώσουν….
Προς το τέλος του πολέμου, ο «καλός Γερμανός», όπως ακόμα και σήμερα μνημονεύεται από τους ντόπιους, επιστρέφοντας από επίσκεψη ασθενούς έπεσε σε ενέδρα ανταρτών που αγνοούσαν τη δράση του και τον σκότωσαν. Οι κάτοικοι της Μήλου και το νησί βυθίστηκαν στο πένθος για να θρηνήσουν το χαμό του!
Η εφαρμογή του όρκου του Ιπποκράτη
Όταν ο – γιατρός και αξιωματικός του γερμανικού ναυτικού – Λέμπερ πατούσε τα χώματα της Μήλου στις 17 Ιουνίου του 1943, η αποστολή του ήταν να οργανώσει ένα νοσοκομείο για τους Γερμανούς στρατιώτες.
Όμως, ο όρκος του Ιπποκράτη αναφέρει ότι ο γιατρός πρέπει να αποφεύγει κάθε αδικία και ο ανθρωπιστής Λέμπερ συνειδητοποίησε αμέσως ότι και ο ελληνικός πληθυσμός του νησιού έχριζε επειγόντως περίθαλψης. Χωρίς δισταγμό, έβαλε σε παράλληλη λειτουργία ένα νοσοκομείο για τη φροντίδα των Ελλήνων ασθενών. Το ελληνικό τμήμα του νοσοκομείου αναπτύχθηκε ταχύτατα, η επιστημονική αρτιότητα και αποτελεσματικότητα του Λέμπερ διαδόθηκαν σε όλο το νησί, με αποτέλεσμα να φτάσει σύντομα να νοσηλεύει τελικά περισσότερους ντόπιους πάρα Γερμανούς στρατιώτες.
Οι επιστολές, η γριά Χάιδω και η…κατσίκα
Μάλιστα, τον καιρό που ο γιατρός βρισκόταν στη Μήλο, σχεδόν κάθε Κυριακή έγραφε επιστολές στους γονείς και τη σύζυγό του, περιγράφοντάς τους την καθημερινότητά του, αλλά και όσα γεγονότα συνέβαιναν εκείνο τον καιρό.
Μέσα από αυτά τα γράμματα αναδεικνύεται ο θαυμασμός του για την ελληνική φύση, αλλά και η ευχαρίστησή του για την εξάσκηση του επαγγέλματός του και τη βοήθεια που προσφέρει στους ασθενείς.
Στις 6 Φεβρουαρίου 1944, γράφοντας στην σύζυγό του Χέλγκα, δηλώνει τον ενθουσιασμό του επειδή μπορεί να περιθάλψει αποτελεσματικά όλα τα περιστατικά, παθολογικά και χειρουργικά. Δηλώνει ικανοποιημένος ότι οι σπουδές του τού έδωσαν την δυνατότητα να έχει επάρκεια σε πολλούς τομείς και ότι μπορεί να είναι πια ο γιατρός που πάντα επιθυμούσε και ονειρευόταν.
Σε άλλη επιστολή αναφέρει: «Αν δεν είχα έρθει σε αυτό το υπέροχο νησί, μάλλον δεν θα είχα πραγματοποιήσει ποτέ επέμβαση καταρράκτη. Εδώ όμως δεν υπάρχει οφθαλμίατρος. Έτσι λίγο μετά την άφιξή μου με επισκέφτηκαν οι πρώτες τυφλές ηλικιωμένες γυναίκες. Ήταν η γιαγιά Χάϊδω, 85 ετών. Το πρόσωπο και τα μάτια της ήσαν τόσο αξιαγάπητα, ώστε μου θύμισε την αγαπημένη μας γιαγιά στο Άλτστεντ, από την οποία έχω αμυδρές, αλλά όμορφες αναμνήσεις. Και αποφάσισα να τη βοηθήσω επειδή μου θύμιζε τη δική μου γιαγιά».
Επειδή δεν είχε εμπειρία από αντίστοιχη επέμβαση, ζήτησε να σφάξουν μια κατσίκα και να κόψουν το κεφάλι της και να της βγάλουν το μάτι για να το επεξεργαστεί. Με οδηγό το μάτι αυτής της κατσίκας χειρούργησε τη γριά Ελληνίδα, η οποία μετά έβλεπε κανονικά!
Σε ένα άλλο περιστατικό, ζήτησε από τη σύζυγό του και αυτή του έστειλε 40 γυάλινα μάτια για να βάλει σε κάποιον που είχε μείνει με ένα μάτι! Περιγράφει μάλιστα ότι είχε χειρουργήσει εχινόκοκκο στον πνεύμονα, που, όπως αναφέρει, ούτε στην Αθήνα δεν χειρουργούσαν την εποχή εκείνη τέτοια περιστατικά!
Σε επιστολές του που διασώθηκαν περιγράφει λεπτομέρειες ιστορικής αξίας όσον αφορά την εργαστηριακή διάγνωση και θεραπεία λοιμώξεων. π.χ. περιστατικών αεριογόνου γάγγραινας μετά από τραυματισμούς με θραύσματα οβίδας.
Όμως ο Λέμπερ δεν έμεινε στο επιστημονικό του πεδίο. Η πηγαία επιθυμία του να βοηθήσει το δοκιμαζόμενο λαό της Μήλου και το υψηλό επίπεδο γνώσεών του τον οδήγησαν να συνεισφέρει σημαντικά και στην αποξήρανση των ελών και την καταπολέμηση της ελονοσίας:
«Αυτή η εβδομάδα ήταν αφιερωμένη στην καταπολέμηση της ελονοσίας. Πήγα αρκετές φορές στα πιο απομακρυσμένα σημεία του νησιού, για να δώσω οδηγίες στις μονάδες του υγειονομικού τμήματος που βρίσκονται εκεί. Με το γιατρό Κυπραίο (Έλληνας συνεργάτης του) τοποθέτησα σε όλες τις υπαίθριες δεξαμενές κουνοπόψαρα. Πρόκειται για μικρά ψαράκια στο μέγεθος του αγκαθόψαρου, τα οποία, τρώνε τις νύμφες των κουνουπιών που είναι φορείς της ελονοσίας».
Το παιδί με τη γάγγραινα
Ιδιαίτερη φροντίδα βεβαίως έδειχνε ο Γερμανός γιατρός στα παιδιά. Ανάμεσα σε αυτούς που έσωσε ήταν και ο Κώστας Μπαρμπαντωνάκης, πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού. Σε ηλικία 3 χρονών έπαθε γάγγραινα στο πόδι. Η ιατρική γνωμάτευση ήταν ότι θα έπρεπε να του κόψουν το δεξί πόδι. Οι δικοί του συγκλονίστηκαν και η μητέρα του δεν μπορούσε να σταματήσει το κλάμα…
Ο ίδιος ο Κώστας Μπαρμπαντωνάκης διηγείται τη συνέχεια:
«Για καλή μου τύχη ο γιατρός Λέμπερ, που βρίσκονταν στον κήπο του σπιτιού του που συνόρευε με το τότε γερμανικό νοσοκομείο, άκουσε τη μητέρα μου που έκλαιγε, ενδιαφέρθηκε, ρώτησε γιατί κλαίει αυτή η γυναίκα – φαίνεται θα σπάραζε δεν θα έκλαιγε απλώς – έστειλε ένα φαντάρο, ένα διερμηνέα και του είπαν το γεγονός και ζήτησε να δει το παιδί που επρόκειτο να του κόψουν το πόδι. Και αντελήφθη ότι πιθανώς θα μπορούσε να το γλυτώσει. Τελικά με ανέλαβε εκείνος, δεν άφησε να μου κόψουν το πόδι. Και σήμερα βρίσκομαι αρτιμελής».
Τραγικός και άδικος χαμός
Στις 5 Δεκεμβρίου 1944, ο Λέμπερ επισκέφθηκε μία ηλικιωμένη γυναίκα. Κατά την επιστροφή του, σκοτώθηκε μετά από ενέδρα που είχαν στήσει αντάρτες στο αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε. Σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες, ομάδα Ιερολοχιτών που είχαν έρθει από την Κίμωλο έστησαν ενέδρα, στη θέση Γεφυράκι στο δρόμο Πολλώνια-Βαρυτίνη, γιατί είχαν πληροφορίες πως θα περνούσε γερμανική περίπολος. Αντί περιπόλου φάνηκε το αυτοκίνητο με επιβάτες δύο γερμανούς αξιωματικούς, ένα ναύτη, το γιατρό Χανς Λέμπερ και την Ελληνίδα νοσοκόμα Νάνου Κρητικού. Οι αντάρτες άνοιξαν πυρ και σκότωσαν όλους τους επιβάτες του αυτοκινήτου, το οποίο με τα πυρά πήρε φωτιά και απανθρακώθηκαν οι νεκροί.
Προφανώς οι στρατιώτες που τον εκτέλεσαν δεν γνώριζαν τη δράση του και πόσους ακόμη θα μπορούσε να βοηθήσει μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών από το νησί….
Οι επιστολές έγιναν βιβλίο και το έργο του Λέμπερ παραμένει ζωντανό
Όπως προαναφέραμε, ο Χανς Λέμπερ έγραφε μία φορά την εβδομάδα επιστολές προς τη σύντροφο και τους γονείς του, στις οποίες περιέγραφε την καθημερινή μάχη με τη ζωή και το θάνατο, αλλά και την αγάπη του για τον τόπο.
Την οργάνωση και την παρουσίαση των επιστολών του Λέμπερ ανέλαβε ο γιος του Δρ. Χανς-Γκέοργκ Λέμπερ, Ψυχολόγος, ο οποίος γεννήθηκε μόλις 16 ημέρες μετά τον τραγικό θάνατο του πατέρα του στις 5 Δεκεμβρίου 1944, μετά από ενέδρα που είχαν στήσει αντάρτες στο αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο γιατρός.
Το Ίδρυμα Στήριξης Κέντρου Υγείας Μήλου κυκλοφόρησε τις επιστολές στο βιβλίο με τίτλο: «O γιατρός Δρ. Xανς Λέμπερ, Γράμματα από τη Mήλο 1943-44». Ήταν δωρεά του γιου του, Χανς Γκέοργκ και της γυναίκας του, Χέλγκα. Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε δύο γλώσσες, τα ελληνικά και τα γερμανικά και περιέχει φωτογραφικό υλικό ιστορικής αξίας. Εκδόθηκε το 2014 με χορηγία του κ. Μπαρμπαντωνάκη και τα έσοδα πηγαίνουν στο ταμείο του Κέντρου Υγείας της Μήλου. Το βιβλίο περιέχει 57 επιστολές, το σχολιασμό των οποίων και την έκδοση ανέλαβε ο δημοσιογράφος Γρηγόρης Μπελιβανάκης.
Ο γιος του Χανς Λέμπερ, ο οποίος δε γνώρισε ποτέ τον πατέρα του, ο Δρ. Χανς-Γκέοργκ Λέμπερ, γράφει στον πρόλογο του βιβλίου:
«Μελετώντας τις επιστολές γνώρισα καλύτερα τον πατέρα μου. (…) Από τη σημερινή σκοπιά μπορεί κανείς να πει ότι ο γιατρός Χανς Λέμπερ έκανε πάρα πολλά για την καλή σχέση Ελλήνων και Γερμανών, παρόλο που ήταν πόλεμος και συνεπώς κάτι τέτοιο δεν ήταν αυτονόητο. Εάν σήμερα, μετά από 70 χρόνια, υπάρχουν άνθρωποι που τον θυμούνται, τότε κατάφερε μάλλον πολύ περισσότερα πράγματα απ’ό,τι και ο ίδιος θα ονειρευόταν.»
Πολλά χρόνια αργότερα η σύζυγός του και ο γιος τους επισκέφτηκαν την Μήλο. Με συγκίνηση θυμάται αυτό το ταξίδι ο Χανς-Γκέοργκ Λέμπερ:
«Όταν το 1989 αποφασίσαμε να πάμε για πρώτη φορά στη Μήλο, η μητέρα μου έγραψε επιστολή σε έναν από τους συνεργάτες του πατέρα μου, το γιατρό Κυπραίο, αλλά δεν πήρε απάντηση. Αποφασίσαμε λοιπόν να ταξιδέψουμε και πήραμε το πολύ μικρό αεροσκάφος που πετούσε τότε προς το νησί.
Όταν πήγαινε να προσγειωθεί παρατηρήσαμε μια ομάδα ανθρώπων, γύρω στους 30, να περιμένουν στο αεροδρόμιο. Απορήσαμε, γιατί ο αριθμός των επιβατών ήταν μικρότερος. Όταν αποβιβαστήκαμε, είδαμε τους ανθρώπους να έρχονται προς εμάς. Και τότε διαπιστώσαμε ότι περίμεναν να μας υποδεχθούν. Η στιγμή είναι πολύ συγκινητική. Άνθρωποι που δεν είχαμε ξαναδεί, μας αγκάλιαζαν με δάκρυα στα μάτια για να μας πουν το καλώς ορίσατε. Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι ο πατέρας μου θα έπρεπε να είχε προσφέρει κάτι το απερίγραπτο τα χρόνια της κατοχής στη Μήλο. Αλλιώς δεν μπορούσαμε να εξηγήσουμε το συναισθηματικό δεσμό μετά από τόσα χρόνια. Για μας ήταν συναισθηματικά αξεπέραστο και μαζί συναρπαστικό».
Η ιστορία του Χανς Λέμπερ αποδεικνύει ότι η ιδιότητα του γιατρού, με την έννοια βέβαια της ιπποκρατικής αντίληψης που θαύμαζε ο Λέμπερ, δεν γνωρίζει σύνορα, φυλές, γεωγραφικά όρια, φύλο ή χρώμα ανθρώπων. Σήμερα το… είδος γιατρού τύπου Χανς Λέμπερ, είναι δυστυχώς προς εξαφάνιση…Η ανιδιοτελής άσκηση της ιατρικής, η ιπποκρατική ηθική αντίληψη υποστηρίζονται από τους λίγους που θεωρούνται γραφικοί και περιθωριοποιούνται.
Η μνήμη του προσώπου και της προσφοράς του Χανς Λέμπερ παραμένει ζωντανή στη Μήλο ακόμα και σήμερα, αφού υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τον θυμούνται με ευγνωμοσύνη. Σύμφωνα με τον Γρήγορη Μπελιβανάκη, ακόμη και σήμερα όταν αναφέρονται στο γιατρό Λέμπερ λένε:
«Ο Γερμανός γιατρός ο Καλός»