Ρωσοουκρανικός πόλεμος : Σύγκρουση δύο κόσμων – Του συνάδελφου Σαράντου Φιλιππόπουλου

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από τότε που οι ανθρώπινες κοινωνίες οργανώθηκαν σε μεγαλύτερες ομάδες, κοινότητες, κράτη ή και υπερκρατικές οντότητες, τα αίτια του πολέμου μεταξύ τους παραμένουν λίγο πολύ τα ίδια, με τις όποιες διαφορές να μην εντοπίζονται στον πυρήνα τους, όσο περισσότερο στα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά. Η εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου, η άνιση κατανομή ισχύος, οι ζώνες επιρροής, συνδυαζόμενα με τα γεωπολιτικά συμφέροντα και τις συμμαχίες φέρνουν τα αντίπαλα στρατόπεδα σε σύγκρουση.

Ωστόσο, όπως προανέφερα, πολλά από τα χαρακτηριστικά του πολέμου (αλλά όχι τα αίτιά του) έχουν αλλάξει δραματικά και τις τελευταίες δεκαετίες ιδιαιτέρως με τη συμβολή της αλματώδους τεχνολογικής ανάπτυξης, οι πόλεμοι έχουν λάβει ολότελα διαφορετική μορφή σε σχέση με το όχι πολύ μακρινό παρελθόν.

Σήμερα βιώνουμε κάτι πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με την έλευση και κυριαρχία της εποχής της πληροφορίας και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ενημέρωσης, κανένας πόλεμος μέχρι σήμερα δεν είχε ανάλογη κάλυψη και προβολή όσο ο τελευταίος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αυτό που ουσιαστικά ξεκίνησε από τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου (ο πρώτος πόλεμος που μπήκε «ζωντανά» στα σπίτια μας μέσω των ανταποκριτών και της τηλεόρασης), πλέον έχει εξελιχθεί πολύπλευρα και η ροή πληροφοριών (έγκυρων ή μη…) από το μέτωπο του πολέμου είναι συνεχής, άμεση και «σε πρώτο χρόνο», όσο ποτέ άλλοτε.

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι ακόμα και οι πόλεμοι του πρόσφατου παρελθόντος, ενορχηστρωμένοι κυρίως από τις ΗΠΑ, που μάλιστα είχαν πολλαπλάσιες συνέπειες, καταστροφές, συμφορές και θύματα, δεν είχαν τύχει ανάλογης προβολής και δημοσιότητας. Αυτό βέβαια, για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους, δεν είχε να κάνει τόσο με την απουσία δυνατότητας άμεσης πληροφόρησης τα αμέσως προηγούμενα χρόνια, όσο και με το κλίμα που καλλιεργείτο γύρω από αυτούς τους πολέμους σε σχέση με το σημερινό. Προφανώς, δε με ενδιαφέρει να μπω σε διαδικασία «καταστροφόμετρου» (κάθε πόλεμος είναι καταστροφικός αναντίρρητα), απλώς προσπαθώ να τονίσω ότι το ιδεολογικό περίβλημα του σημερινού πολέμου (μιας και… ανήκομεν εις τη Δύση), σε συνδυασμό με την έκρηξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν ως αποτέλεσμα την πρωτοφανή ροή πληροφορίας για τον σε εξέλιξη πόλεμο στην Ουκρανία, σε σημείο που βεβαίως (όπως είναι λογικό) είναι δύσκολο κανείς να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τα λεγόμενα fake news.

.

        

Σύγκρουση δύο κόσμων

Βέβαια, αυτό που πρέπει να τονιστεί, είναι ότι στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με έναν πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας.  Πρόκειται για την απεικόνιση της σύγκρουσης δύο κόσμων, μεταξύ των χωρών της Ανατολής (σαν κυριότερες λόγω πληθυσμού, έκτασης και ισχύος αναφέρω τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία) και των χωρών της Δυτικής Συμμαχίας, υπό την ομπρέλα-ηγεμονία των ΗΠΑ (Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας, Ευρώπη).

Η άποψή μου είναι ότι όσο λαμβάνονται κυρώσεις και αντικυρώσεις εκατέρωθεν κατά τη διάρκεια αυτού του καταστροφικού πολέμου, αυτές δεν έχουν να κάνουν με καμία ανθρωπιστική ή ηθική οπτική του ζητήματος, αλλά πρόκειται εμφανώς για μία πτυχή της κορύφωσης της παγκόσμιας οικονομικής σύγκρουσης που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια.

Οι ΗΠΑ που πριν 20 χρόνια ήταν αδιαμφισβήτητα η οικονομική και στρατιωτική Υπερδύναμη (διακηρύσσοντας μάλιστα και το «τέλος της ιστορίας»), δύο μόλις δεκαετίες μετά, έχουν πάψει να… απολαμβάνουν τη μοναξιά της κορυφής, αφού έχει μειωθεί δραματικά η ηγεμονική τους θέση και ισχύς σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Αφενός μεν γιατί είναι η πλέον υπερχρεωμένη χώρα του κόσμου αφού ήδη χρωστά πάνω από 2 τρις δολάρια στην Κίνα, με τον τεράστιο αντίκτυπο αυτού του χρέους στις οικονομικές  τους δυνατότητες. Αφετέρου δε, στρατιωτικά και γεωπολιτικά, έχουμε γίνει μάρτυρες παταγωδών αποτυχιών τους, αφού όπου επιχείρησε επεμβάσεις, είτε ηττήθηκε, είτε κατέστρεψε κράτη και λαούς και αποχώρησε αφήνοντας πίσω της το χάος (Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν, χώρες Αραβικής χερσονήσου).

Επιπλέον, έχει απωλέσει τη δυνατότητα να εγκαθιστά φίλιες, στρατιωτικές και μη κυβερνήσεις σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης (όπως είχε κάνει βεβαίως και στην πατρίδα μας την περίοδο της χούντας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι επιχείρησε να πλήξει τη Βενεζουέλα για να εγκαταστήσει τον εκλεκτό της Γκουαϊδό, τον οποίο επέβαλε και σε άλλες χώρες της Δύσης να αναγνωρίσουν. Το αποτέλεσμα ήταν μηδέν εις το πηλίκο και ακόμα μία αποτυχία που έπληξε το προφίλ της ως Υπερδύναμη. Ούτε τον Γκουαϊδό επέβαλε, ούτε τη Βενεζουέλα κατόρθωσε να την πλήξει γιατί είχε τη στήριξη της Κίνας. Και όταν δεν μπορείς να επέμβεις με αυτόν τον (απαράδεκτο μεν, αλλά συνηθισμένο δυστυχώς στη διεθνή σκακιέρα) τρόπο στην «αυλή» σου (Κεντρική – Λατινική Αμερική), σίγουρα δεν μπορείς να το κάνεις σε άλλες, απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου. Όπως ακριβώς αποδείχθηκε και στην Τουρκία που πριν λίγα χρόνια οι ΗΠΑ επιχείρησαν να εγκαταστήσουν στρατιωτική κυβέρνηση, αλλά – όπως «ψιθυρίζεται» – οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας είχαν προλάβει να ενημερώσουν τον Ερντογάν, ώστε να μην πιαστεί εξ απήνης και να προφτάσει να βγάλει τον τουρκικό λαό στους δρόμους και να ανατρέψει τα σχέδια για εγκαθίδρυση χούντας (χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι ο ίδιος ο Ερντογάν είναι δημοκράτης…).

.

Οι εμπλεκόμενες δυνάμεις

Αναλύοντας το πλαίσιο της συγκεκριμένης σύγκρουσης, η ρωσοουκρανική σύρραξη μπορούσε να αποφευχθεί; Ναι κατά τη γνώμη μου.

Αν η Ευρώπη προέβαλε δικές της θέσεις και συμφέροντα και έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να μην έχει έναν πόλεμο στο εσωτερικό της. Γιατί βεβαίως, τη ρήξη την επιδίωξαν κατά πρώτο λόγο οι ΗΠΑ, γιατί θεώρησαν ότι είναι μία ευκαιρία ώστε να ενισχυθούν, να συσπειρωθούν γεωπολιτικά και οικονομικά και να αποκαταστήσουν το γόητρό τους. Άλλωστε, η συγκεκριμένη πολεμική σύγκρουση θα έχει βραχυπρόθεσμα δευτερεύουσες οικονομικές επιπτώσεις για της ΗΠΑ λόγω απόστασης. Επιπλέον, με την επιβεβαίωση του ελέγχου τους επί της Δύσης και ιδιαίτερα επί της Ευρώπης και με τις κυρώσεις που επέβαλαν εναντίον της Ρωσίας, οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι θα αποδυναμώσουν τον πιο σημαντικό στρατιωτικό τους αντίπαλο (Ρωσία) και θα πλήξουν έμμεσα το μεγάλο τους οικονομικό αντίπαλο (Κίνα).

Σε αντίθεση βέβαια με τις άμεσες συνέπειες που έχει ήδη στην Ευρώπη, που σύρθηκε σε αυτήν την κατάσταση, ακολουθώντας σαν σκυλάκι τις οδηγίες των ΗΠΑ. Μάλιστα, οι επιπτώσεις αυτές θα είναι τεράστιες και για τη χώρα μας, αφού η Ρωσία ήταν μέχρι πρόσφατα ο μεγαλύτερος εξαγωγικός προορισμός σε οπωροκηπευτικά προϊόντα. Ήδη, η απόλυτα πιστή γραμμή υπέρ των ΗΠΑ που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση έχει προκαλέσει τριγμούς στις διπλωματικές σχέσεις μας με τη Ρωσία και να είστε βέβαιοι ότι αυτό θα αποτυπωθεί και στις οικονομικές σχέσεις…

Στην πραγματικότητα, η μόνη χώρα που μοιάζει να έχει κατανοήσει την κρισιμότητα της κατάστασης είναι η Γερμανία, αφού συνεχίζει να θέτει βέτο στον τερματισμό μεταφοράς ενέργειας από τη Ρωσία. Οι Γερμανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν συμβεί αυτό, οι βιομηχανίες τους θα υποστούν ένα ολέθριο πλήγμα, αφού θα χάσουν άμεσα την ανταγωνιστικότητά τους.

Ωστόσο, ούτε οι ΗΠΑ μοιάζουν να έχουν σκεφτεί τόσο καλά τα πράγματα (και δεν είναι η πρώτη φορά που υποκύπτουν σε αβλεψίες τα τελευταία χρόνια), αφού μακροπρόθεσμα η σύγκρουση αυτή θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στο ΑΕΠ τους, αφού οι ευρωπαϊκές χώρες θα αναγκαστούν να πληρώνουν σε ρούβλια για τη μεταφορά ενέργειας από τη Ρωσία, όσο και αν οι ευρωπαίοι ηγέτες εκτίθενται με τους λεονταρισμούς τους και διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ότι αυτό δε θα συμβεί.

Από την πλευρά της Ρωσίας, ο Πούτιν είναι σαφώς ένας απολυταρχικός κυβερνήτης και υπάρχουν τεράστια προβλήματα περιορισμού των ελευθεριών στο εσωτερικό της. Ωστόσο, αυτή εδώ είναι καθαρά μία γεωπολιτική ανάλυση που ακουμπά κυρίως τις διεθνείς σχέση μεταξύ κρατών και συμμαχιών.

Εκ πρώτης όψεως, ο πόλεμος αυτός δεν ήταν συμφέρων ούτε για τη Ρωσία, γιατί την τελευταία εικοσαετία έχει επιδείξει μια μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, έχει ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο του λαού της και έχει καταστεί εκ νέου μία σημαντική στρατιωτική δύναμη. Ειδικά στην ενέργεια κατέστη παγκόσμια πρωταθλήτρια.

Ωστόσο, εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι οι κυρώσεις που της επιβλήθηκαν, δεν την έπληξαν άμεσα. Αντίθετα, οι κυρώσεις και οι αντικυρώσεις φέρνουν αντίστροφα αποτελέσματα για την Ευρώπη, αφού οι πιο πολλές χώρες αντιμετωπίζουν υψηλούς πληθωρισμούς (που ας μην ξεχνάμε ότι είναι «ανάθεμα» για την πολιτική που ασκεί εδώ και δεκαετίες η Ε.Ε.) και βεβαίως τεράστιο ενεργειακό πρόβλημα με συνέπεια το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας για τις βιομηχανίες τους.

.

Η ζυγαριά φαίνεται να γέρνει…

Έχοντας περάσει πλέον ένα δίμηνο από τη σύγκρουση και επειδή τα μεγέθη των εμπλεκόμενων είναι διαφορετικά και ίσως να μην το κατανοούμε, η Ρωσία έχει ήδη καταλάβει έκταση όσο περίπου 1,5 φορά όσο η έκταση της πατρίδας μας, έχοντας μάλιστα αντιμετωπίσει όχι μόνο την Ουκρανία, αλλά το σύνολο της Δύσης (όχι βέβαια άμεσα στο στρατιωτικό πεδίο). Δυστυχώς, δεν είναι παράλογο να σκεφτεί κανείς ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παγκόσμιο αδιέξοδο. Βέβαια, όταν συγκρούονται μεγάλα συμφέροντα και υπερδυνάμεις, υπάρχει μικρή πιθανότητα να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο που θα σημάνει πλέον την καταστροφή της ανθρωπότητας. Ωστόσο, αυτό το ολέθριο σενάριο δε φαίνεται να επικρατεί προς το παρόν.

Αντίθετα, είναι πασιφανές ότι η κάθε πλευρά έχει τους δικούς της στόχους. Η Ρωσία θέλει να ελέγξει την ανατολική Ουκρανία, την οποία θεωρεί χώρο ζωτικής ασφάλειας για την ακεραιότητά της, αλλά, το πιο σημαντικό, να περάσει στην κυριαρχία της αυτή η περιοχή, γιατί σύμφωνα με έρευνες στην Αζοφική θάλασσα υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου.

Η Δύση από την άλλη πλευρά επιδιώκει με κάθε τρόπο και μέσο να ενισχύσει την Ουκρανία, γιατί πιστεύει ότι θα γονατίσει οικονομικά τη Ρωσία και έτσι θα της μείνει μόνος αντίπαλος η Κίνα.

Στην πραγματικότητα, θεωρώ ένα τέτοιοι ενδεχόμενο οριακά… ουτοπικό, ακριβώς επειδή πίσω από τη Ρωσία και τα όντως μεγάλα προβλήματα που θα μπορούσαν να της προκαλέσουν οι κυρώσεις αυτές, βρίσκεται η πρώτη οικονομική υπερδύναμη, η Κίνα, η οποία έχει επικρατήσει κατά κράτος των ΗΠΑ, έχοντας επενδύσει μυθικά ποσά στις νέες τεχνολογίες, τη ρομποτική, την καινοτομία κ.λπ..

.

Οι μεγάλοι χαμένοι

Ο απόλυτα χαμένος της υπόθεσης είναι βεβαίως ο δυστυχής ουκρανικός λαός που πληρώνει τεράστιο φόρο αίματος. Έχουν καταστραφεί οι υποδομές της χώρας, αποχώρησαν από τη χώρα εκατομμύρια πρόσφυγες και ακόμα και… αύριο να τελειώσει ο πόλεμος με το καλύτερο δυνατό σενάριο για την Ουκρανία, θα κάνει πολλά χρόνια για να ορθοποδήσει ξανά…

Μία σημαντική παθογένεια της Ουκρανίας ήταν ότι μετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος δεν μπόρεσε ποτέ να εκδημοκρατιστεί ουσιαστικά. Όλες οι ηγεσίες που υπηρέτησαν την Ουκρανία ήταν βουτηγμένες στη διαφθορά και την κλεπτοκρατία με αποτέλεσμα ο επόμενος να είναι χειρότερος από τον προηγούμενο! Τις τραγικές συνέπειες τις βλέπουμε τώρα, αφού οι ΗΠΑ μετέτρεψαν τον διεφθαρμένο Ζελένσκι και τους ολιγάρχες συνεργάτες του Σ. Σερίφ και Α. Γιακόβλεφ σε πιόνια τους, που από τη μία ζητούν εκβιαστικά από τα ευρωπαϊκά κράτη να λειτουργήσουν σε βάρος ουσιαστικά των συμφερόντων τους, ακολουθώντας τυφλά τις ΗΠΑ και από την άλλη οδηγούν τη χώρα τους σε μία ολοκληρωτική καταστροφή για να διασωθεί η διεφθαρμένη ηγεσία της… Βέβαια, τα διδάγματα της ιστορίας για τέτοιες σκαιές προσωπικότητες δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης. Στο τέλος, ο ίδιος ο ουκρανικός λαός θα τιμωρήσει αυτούς που τον οδήγησαν με τις επιλογές τους σε ολοκληρωτική καταστροφή.

Ο δεύτερος μεγάλος χαμένος βέβαια είναι η Ευρώπη, η οποία ευρισκόμενη σε μία διαρκή νιρβάνα, κυρίως στο θέμα των γεωπολιτικών και των ζωνών επιρροής, παραμένει βυθισμένη εξαιτίας της έλλειψης μίας ολοκληρωμένης, κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής. Τις συνέπειες βεβαίως θα τις πληρώσουν οι λαοί της Ευρώπης. Και δεν είναι μόνο η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας (που ήδη τη νιώθουμε στην τσέπη μας) ή η πτώση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της (παρά τις ανοησίες που προβάλλονται για τη μεταφορά υγρού φυσικού αερίου που βεβαίως είναι ασύμφορες λόγω της εκτίναξης του κόστους), αλλά πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη και την πιθανή επισιτιστική κρίση (που θα επηρεάσει και άλλες περιοχές του κόσμου), αφού η Ρωσία και η Ουκρανία θεωρούνται ουσιαστικά οι «παγκόσμιοι στοβολώνες» που τροφοδοτούν με σημαντικά προϊόντα (και μεταλλεύματα) την ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά.

Άλλωστε, ήδη οι αρνητικές επιπτώσεις έχουν γίνει εμφανείς στις ΗΠΑ, οι οποίες ρίσκαραν με τη στρατηγική τους σε αυτόν τον πόλεμο, αλλά ήδη έχουν απώλειες, αφού η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, η Κίνα, η Ρωσία, αλλά και μεγάλες χώρες όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότιος Αφρική κ.ά. έχουν ξεκινήσει τις διεθνείς συναλλαγές τους στα εθνικά νομίσματα, παρακάμπτοντας το δολάριο…

.

Ο κόσμος μας δε θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος

Υπάρχουν γεγονότα που έχουν σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία στο πέρασμα των αιώνων. Αναμφίβολα το ένα που έζησε η γενιά μας ήταν η πτώση της ΕΣΣΔ το 1989. Προσωπικά πιστεύω ότι ο τωρινός πόλεμος θα εξελιχθεί σε ένα αντίστοιχης κοσμοϊστορικής σημασίας γεγονός, που θα φέρει ριζικές ανακατατάξεις στον πλανήτη, που θα μεταβάλει την παγκόσμια οικονομία και τα γεωπολιτικά δεδομένα, που ουσιαστικά θα αλλάξει τον κόσμο όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα. Οι στιγμές που ζούμε μπορούν να χαρακτηριστούν ως ιστορικές και να είστε βέβαιοι ότι θα μνημονεύονται στις επόμενες δεκαετίες ως καμπή στη σύγχρονη ιστορία του κόσμου.

Μάλιστα, ως προς την άμεση έκβαση του πολέμου, εξετάζοντας τα πράγματα ψυχρά, με βάση τα δεδομένα και τα όσα έχουν εκτυλιχθεί μέχρι σήμερα, μακριά από τις ανοησίες που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, πιστεύω ότι η Ρωσία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα είναι η νικήτρια και η κατεστραμμένη Ουκρανία θα κληθεί να συνθηκολογήσει επί του πτώματος της χώρας της…

Ο αρχικός σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική της Ένωσης οραματιζόταν μία Ευρώπη από το Γιβραλτάρ έως τα Ουράλια. Δυστυχώς,  οι ανίκανες ηγεσίες και η υποβάθμιση της πολιτικής και των πολιτικών είχαν ως συνέπεια αυτό το όραμα να χαθεί.

Στο σημερινό πλαίσιο, οι εχθρικές ενέργειες προς τη Ρωσία (συμμετοχή Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, εξοπλισμός της Ουκρανίας με «βαρύ» οπλισμό, ανυποχώρητη στάση της Δύσης για επικράτηση της Ουκρανίας σε βάρος της Ρωσίας κ.λπ.) αυξάνουν το κίνδυνο αυτή η σύγκρουση να επεκταθεί.

Το συμφέρον της Ευρώπης, η οποία γειτνιάζει με τη Ρωσία είναι να τερματιστεί άμεσα ο πόλεμος με μία συνθήκη ειρήνης που θα έδινε στη Ρωσία το αίσθημα ασφάλειας (με παραχώρηση εδαφών της Κριμαίας και της Ανατολικής Ουκρανίας έως τις ακτές της αζοφικής θάλασσας) και θα ματαίωνε τα πιο ακραία επεκτατικά της σχέδια. Αυτός θα ήταν ένας έντιμος συμβιβασμός, που θα αντανακλούσε τους πραγματικούς συσχετισμούς δύναμης στην Ευρώπη.

Αλλιώς, η Γηραιά Ήπειρος κινδυνεύει για μία ακόμα φορά να γίνει το θέατρο ενός αιματηρού πολέμου, αυτή τη φορά προς όφελος της Ουάσινγκτον και του Πεκίνου!


Μέσα από τον ορυμαγδό ειδήσεων, πληροφοριών, θέσεων και απόψεων που αναπτύσσονται στα ΜΜΕ και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, αυτή είναι η οπτική που έχω σχηματίσει προσωπικά για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη συνολική γεωπολιτική κατάσταση. Προφανώς, όποιος συνάδελφος επιθυμεί να εκφράσει κάποια διαφορετική ή συμπληρωματική άποψη, μπορεί να επικοινωνήσει με τους συλλόγους μας.

Σαράντος Φιλιππόπουλος