Χ α ρ ά λ α μ π ο ς

Μο υ τ σ ό π ο υ λ ο ς 

.

Μία από τις σπουδαιότερες, σύγχρονες, ηγετικές επιστημονικές φυσιογνωμίες του τόπου μας, ο διακεκριμένος Ιατρός, Καθηγητής και Ακαδημαϊκός Χαράλαμπος Μουτσόπουλος μας κάνει την τιμή να μιλήσει στην ΙΟΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

 .

Οι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου μας λιγοστεύουν. Έχει στερέψει η πηγή της γνώσης, της ικανότητας, της εργατικότητας, της καινοτομίας και της πρωτοπορίας; Σε καμία περίπτωση. Μέσα στον κυκεώνα του νεοπλουτισμού, της ευκολίας, του καταναλωτισμού, της αναξιοκρατίας και του ατομικισμού, συνεχίζουν να ξεπετάγονται νέοι με σπουδαίο παρόν και ακόμα πιο λαμπρό μέλλον. Όμως όλους αυτούς, η Πολιτεία φροντίζει – σχεδόν σκόπιμα και προκλητικά – να τους διώχνει όσο πιο μακριά γίνεται, ακόμα και όταν οι ίδιοι αποφασίζουν να προσπαθήσουν να προοδεύσουν στην Ελλάδα και όχι μακριά από αυτή.

Δυστυχώς όμως, οι συνθήκες πολυεπίπεδης παρακμής που εντοπίζονται στη χώρα μας, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη διάθεση για πρόοδο και εξέλιξη. Και έτσι, τις περισσότερες φορές, η προσπάθεια εγκαταλείπεται και ο δρόμος της ξενιτιάς είναι μονόδρομος…

Τα σπουδαία μυαλά χάνονται από την πατρίδα μας. Απογοητευμένοι από τις συνθήκες που συναντούν, από την απουσία υποδομών και αξιοκρατίας, από την άδικη μεταχείριση που τους επιφυλάσσει η Πολιτεία, από τις άθλιες εργασιακές συνθήκες και τις ανύπαρκτες προοπτικές έρευνας και καινοτομίας, φεύγουν για… άλλες Πολιτείες. Δεν το θέλουν, αναγκάζονται.

Εμείς συναντήσαμε έναν από τους ελάχιστους που επέστρεψαν στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι το έργο και το κύρος του είναι διεθνώς αναγνωρισμένα.

Ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος είναι ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους Έλληνες. Στο πρόσωπό του ενσαρκώνεται η πραγματική αριστεία, με την έννοια που πραγματικά πρέπει να έχει. Σπουδαίος και άξιος επιστήμονας, μακριά από μικροπολιτικά παιχνίδια και σκοπιμότητες, δε φοβάται να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Το σπουδαίο έργο του δεν περιορίζεται στην επιστήμη του, αφού γνωρίζει ότι ένας επιστήμονας δεν μπορεί να είναι αποσυνδεδεμένος από το κοινωνικό πλαίσιο. Οι δημόσιες παρεμβάσεις και ο λόγος του πρέπει να γίνουν φάρος ελπίδας και πορείας για όλους μας, ιδιαίτερα όμως για τη νέα γενιά.

Κορυφαία προσωπικότητα της διεθνούς ιατρικής

O Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος γεννήθηκε το 1944 στα Ιωάννινα, αλλά κατάγεται από τα Κάτω Πεδινά (Κάτω Σουδενά) Ζαγορίου. Αποφοίτησε το 1968 με άριστα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και του απενεμήθη ο τίτλος του Διδάκτορα από την ίδια σχολή με άριστα το 1971.

Συμμετείχε από τα φοιτητικά του χρόνια σε ερευνητικές μελέτες στο τμήμα της Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ εκπόνησε και διδακτορική διατριβή. Έλαβε την ειδίκευσή του στην Εσωτερική Παθολογία και στη Ρευματολο γία/Ανοσολογία στις ΗΠΑ (Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Georgetown Washinghton DC) και τα Νοσοκομεία του Πανεπιστημίου Καλιφόρνιας στο San Francisco).

Εργάστηκε από το 1976 στο Εθνικό Ινστι τούτο Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΗ), αλλά και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Georgetown ως Αναπληρωτής καθηγητής της Παθολογίας .Το 1980 επιστρέφει ως καθηγητής Παθολογίας στη νεοσυσταθείσα Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου κατορθώνει, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να θέσει το τμήμα του στο Διεθνή Επιστημονικό Χάρτη και να κάνει τα Γιάννενα πόλο έλξης ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα από όλη την Ελλάδα. Το 1993 εκλέγεται καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου επαναλαμβάνεται η επιτυχημένη του προσέγγιση.

Θεωρείται αυθεντία στα αυτοάνοσα νοσήματα και ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που ανέδειξε την ανοσολογία, από ένα τμήμα της μικροβιολογίας, σε ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης και διδασκαλίας. Μάλιστα, το ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό του έργο έχει διεθνή ακτινοβολία και κύρος. Έχει τιμηθεί για το επιστημονικό και διδακτικό του έργο με σημαντικές ελληνικές και διεθνείς διακρίσεις. Είναι επίτιμος και ομότιμος καθηγητής των Ιατρικών Σχολών των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων Θράκης και Αθηνών. Έχει ιδρύσει στην Ελλάδα δύο κέντρα αριστείας για τη νοσηλεία, διδασκαλία και μελέτη της παθογένειας των αυτοανόσων νοσημάτων, με κυρίαρχο πρότυπο μελέτης το σύνδρομο Sjögren. Μαθητές του από τα κέντρα αυτά στελεχώνουν πανεπιστημιακά εργαστήρια, κλινικές, ερευνητικά κέντρα και νοσηλευτικές μονάδες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έχει προσκληθεί για να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των ερευνών του σε Ιατρικές Σχολές, διεθνή επιστημονικά συνέδρια και ερευνητικά ιδρύματα των ΗΠΑ, της Ευρώπης, της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας. Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε εκατοντάδες σημαντικά περιοδικά Παθολογίας, Ανοσολογίας και Ρευματολογίας. Το επιστημονικό του έργο μνημονεύεται από περισσότερους από 50.700 άλλους συναδέλφους του με συντελεστή απήχησης h=114. Η παρουσία του, δια προσκεκλημένων ομιλιών, σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και Πανεπιστήμια είναι συνεχής και πολυάριθμη, καθώς και οι βραβεύσεις του από ελληνικούς και διεθνείς φορείς.

Έχει επιμεληθεί της Έκδοσης τριών πολυσυγγραφικών βιβλίων «Παθοφυσιολογίας», δύο βιβλίων για το σύνδρομο Sjögren (Springer 1987 και 2011) και ενός για το «Ρευματοειδές πόδι» (Παρισιάνος, 2006). Τελευταία έχει συγγράψει το βιβλίο «Βασικές αρχές των αυτοανόσων νοσημάτων» (εκδόσεις Πασχαλίδης 2017) καθώς και τα βιβλία “Rheumatology in Questions” και τη βελτιωμένη 2η έκδοση “Immunology – Rheumatology in Questions” (εκδόσεις Springer–Nature 2018 και 2021). Τα πονήματα αυτά έχουν αξιολογηθεί από το Book Authority ως από τα σπουδαιότερα στον κλάδο της Ανοσολογίας και Ρευματολογίας. Επιπρόσθετα έχει παρέμβει επανειλημμένα, μέσω των άρθρων του στον ημερήσιο Τύπο και μέσω των βιβλίων του για θέματα που αφορούν την οργάνωση του συστήματος υγείας, την ιατρική εκπαίδευση, τη λειτουργία των Πανεπιστημίων και την έρευνα.

Από το 2017, είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ας ξεκινήσουμε… από την αρχή. Η ιατρική σας γοήτευσε από μικρή ηλικία; υπήρξε κάποιο περιστατικό, κάποιο ερέθισμα, κάποια επιρροή που να σας ώθησε να ασχοληθείτε με την ιατρική; Έχετε σκεφτεί ποτέ με τι θα είχατε ασχοληθεί, αν δεν είχατε πάρει την κατεύθυνση της ιατρικής;

Είμαι πεπεισμένος ότι την αγάπη για την ιατρική αρχικά μου την εμφύσησε η μάνα μου. Ήταν άριστη μαθήτρια, τελείωσε τη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και ήθελε να σπουδάσει ιατρική. Το οικογενειακό της περιβάλλον αποφάσισε ότι ήταν καλύτερα γι’ αυτήν να γίνει σύζυγος και μάνα. Έτσι, της έμεινε απωθημένη επιθυμία να γίνει γιατρός, την οποία τεχνηέντως πέρασε σ’ εμένα. Την ιδέα, όμως, να γίνω γιατρός την ενδυνάμωσε το παράδειγμα, η συμπεριφορά, η προσφορά και η αντιμετώπιση που είχα στα προεφηβικά μου χρόνια, λόγω ασθένειας, από δύο λειτουργούς γιατρούς της πόλης μας. Ειλικρινά δεν θα ήμουν ευτυχής, εάν δεν κατάφερνα να γίνω γιατρός γιατί δεν έχω κλίση ούτε πάθος για άλλο επάγγελμα.

Πώς κρίνετε εσείς ο ίδιος την πορεία σας, από τότε που μπήκε το «μικρόβιο» της ιατρικής μέσα σας, μέχρι σήμερα; Περιμένατε ότι θα φτάνατε τόσο ψηλά, ότι αυτή η πορεία θα ήταν τόσο μακρά και επιτυχημένη;

Ξεκίνησα με το όνειρο να γίνω ένας πολύ καλός γιατρός και να προσφέρω τις υπηρεσίες μου στους συμπολίτες μου στα Γιάννενα. Είχα την τύχη όμως στη διάρκεια των σπουδών να συναντήσω δασκάλους που μου υπέδειξαν και με καθοδήγησαν από νωρίς, να εμπλακώ στη ιατρική έρευνα. Για να τύχω άριστης εκπαίδευσης μετανάστευσα στις ΗΠΑ. Εκεί εκπαιδεύτηκα τόσο στην κλινική ιατρική όσο και την έρευνα. Μετά την επιτυχή πορεία μου στην Αμερική παλιννόστησα στη χώρα μου. Προσέφερα ό,τι μπορούσα καλύτερο στους ασθενείς, στους φοιτητές, στους νέους γιατρούς και στην πρόοδο της Ιατρικής επιστήμης και ειδικότερα στην κατανόηση των Αυτοανόσων ρευματικών νοσημάτων. Είμαι ευτυχής για ό,τι κατάφερα, παρ’όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισα κατά την επιστημονική πορεία μου στη χώρα μας, για να φτάσω ψηλά, όπως εσείς λέτε, και εκτιμούν συνάδελφοι. Με ιδιαίτερη τιμή σας ανακοινώνω ότι το Institute for the Advancement of Research and Education in Arts, Sciences & Technology όρισε επιστημονική Επιτροπή η οποία μελέτησε και ανέδειξε ποιοι Έλληνες Βιοεπιστήμονες στα διακόσια χρόνια του κράτους μας (1821-2021) ήταν Πρωτοπόροι και Καινοτόμοι στην Ιατρική και τις Βιοϊατρικές Επιστήμες. Μεταξύ των επιστημόνων αυτών είναι και το όνομα μου.

Σας εκφράζουμε τα συγχαρητήριά μας για τη σπουδαία διάκριση. Βιώνοντας τα τελευταία 2 χρόνια μία πρωτόγνωρη για όλους μας συγκυρία, ως κορυφαίος ιατρός και επιστήμονας, ποια θεωρείτε ότι είναι τα διδάγματα που πρέπει να αποκομίσουμε ως ανθρωπότητα, αλλά και ως ελληνική κοινωνία συγκεκριμένα;

Θεωρώ ότι όλοι πάθαμε και μάθαμε από την Πανδημία. Πάθαμε διότι χάσαμε έναν ικανό αριθμό συνανθρώπων μας, απωλέσαμε την ελευθερία κινήσεων και πολλοί συνάνθρω ποί μας έπαθαν μεγάλες οικονομικές ζημίες. Ελπίζω πολλοί να κατενόησαν ότι πρέπει να περιορίσουν τις άσκοπες μετακινήσεις τους ανά την υφήλιο. Η πρόοδος της τεχνολογίας επέτρεψε σε μερικούς να συνεχίσουν την εργασία, την ψυχαγωγία, την άσκηση και την επικοινωνία με συνεργάτες. Προσωπικά μου έλειψε η άσκηση της ιατρικής και η επικοινωνία με φίλους και συγγενείς. Η συγκυρία αυτή είχε και πολλά αρνητικά αποτελέσματα για τα παιδιά και τους νέους. Ο εγκλεισμός των παιδιών και των νέων τους στέρησε τη δυνατότητα άσκησης, κοινωνικοποίησης και τους καθήλωσε σε μια καρέκλα είτε για να διδαχθούν μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας ή για να παίξουν εικονικά παιχνίδια με άγνωστα, για την ανάπτυξή τους, αρνητικά ψυχοκοινωνικά αποτελέσματα. Τέλος η Πανδημία ανέδειξε ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές και φούντωσε σενάρια συνωμοσιολογίας, στη χώρα, αλλά και παγκοσμίως.

Το σύστημα υγείας πιστεύετε ότι ανταποκρίθηκε; Όσα έγιναν και γίνονται ακόμα στα νοσοκομεία της χώρας, είναι μία ισχυρή απόδειξη ότι πρέπει να ενισχυθεί το δημόσιο σύστημα υγείας ώστε να είναι πιο αποτελεσματικό και προσβάσιμο σε όλους;

Πρώτα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με το σύστημα υγείας. Ένα λειτουργικό σύστημα υγείας απαρτίζεται από τρία τμήματα: Την Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (Ιατροί του ΠΕΔΥ, Κέντρα υγείας, ιδιώτες Ιατροί), τη Δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας (Νομαρχιακά Νοσοκομεία) και την Τριτοβάθμια φροντίδα υγείας (Γενικά κρατικά Νοσοκομεία). Κατά τη διάρκεια της Πανδημίας το υγειονομικό προσωπικό της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας δεν εκπαιδεύτηκε έγκαιρα και δεν αξιοποιήθηκε για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των ασθενών με ήπια ή μέσης βαρύτητας COVID-19. Έτσι όλος ο φόρτος της αντιμετώπισης των ασθενών έπεσε στα Νοσοκομεία. Επίσης το φόρτο αντιμετώπισης ανέλαβαν μερικοί μόνον κλάδοι της Παθολογίας και οι μονάδες Εντατικής Θεραπείας, ενώ ιατροί άλλων ειδικοτήτων της Παθολογίας δεν ενεπλάκησαν στην αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19. Άλλο παράδοξο των περιστάσεων είναι ότι μερικοί Ιατροί είναι εξαντλημένοι από το φόρτο εργασίας και μερικοί φιγουράρουν ως διακοσμητικά στοιχεία σε τηλεοράσεις και ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Είναι πολλοί που εκφράζουν το φόβο ότι αυτή η κατάσταση που βιώνουμε ήρθε για να μείνει. Όχι απαραίτητα μόνο με την πανδημία του κορωνοϊού. Αλλά ότι οι πανδημίες θα καταστούν ένα ολοένα και συχνότερο φαινόμενο στο άμεσο μέλλον, ως ένα ακόμα αποτέλεσμα της σχέσης εκμετάλλευσης του ανθρώπου προς τη φύση. Ποια η γνώμη σας;

Προφανώς θα μείνει, εάν ικανό ποσοστό συμπολιτών μας, ακούγοντας μη ειδικούς ή σενάρια φαντασίας, αποφεύγουν ή αρνούνται τον εμβολιασμό και όχι μόνον, αλλά δημιουργούν και αντι-εμβολιαστικό κίνημα. Όπως έχει αποδείξει η συλλογή επιστημονικής πληροφορίας, από τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν εμβολιαστεί μέχρι τώρα, ανεπιθύμητα συμβάματα από τον εμβολιασμό κατά του ιού SARS-COV-2 είναι αμελητέα σε σύγκριση με αυτά που προκαλεί η νόσος COVID-19. Η πανδημία θα μείνει αν οι πλούσιες χώρες δεν μεριμνήσουν να εμβολιαστούν τα εκατομμύρια κατοίκων υπανάπτυκτων χωρών. Σε αυτές τις φτωχές χώρες, με υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής και ανεμβολίαστο πληθυσμό, ο ιός θα μεταλλάσσεται και σύντομα θα δημιουργηθούν στελέχη του τα οποία θα ξεφεύγουν της ανοσολογικής επιτήρησης που θα έχουν δημιουργήσει τα τωρινά εμβόλια. Τέλος, ο πλημμελής σεβασμός στο φυσικό μας περιβάλλον θα επιφέρει και άλλα δεινά στο ανθρώπινο είδος, το μέγεθος των οποίων δεν μπορώ να υπολογίσω.

Έχετε σπουδαίο όνομα ως επιστήμονας και στο εξωτερικό και μάλιστα έχετε ζήσει και εργαστεί εκτός Ελλάδα επί σειρά ετών. Η καριέρα σας ήταν στρωμένη τρόπον τινά, ωστόσο επιλέξατε να επιστρέψετε στην Ελλάδα. Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια η σοβαρή οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα οδήγησε πολλούς νέους επιστήμονες στο εξωτερικό. Τι βρήκατε εδώ; Πώς είναι οι συνθήκες σε σχέση με το εξωτερικό; Μπορεί να αναστραφεί ρεαλιστικά η φυγή των νέων επιστημόνων;

Η μετάβασή μου στο εξωτερικό είχε μόνον ένα στόχο: Την βελτιστοποίησή μου ως ιατρού και ερευνητή. Ήθελα, αποκτώντας αυτά τα προσόντα, να τα μεταδώσω στις νέες γενεές ιατρών της χώρας μου. Δεν ήθελα να γίνω μετανάστης, αν και πριν φύγω από τις ΗΠΑ μου προσφέρθηκε αξιοζήλευτη επιστημονική θέση. Στην Ελλάδα ξεκίνησα από το μηδέν. Σιγά αλλά σταθερά, δημιούργησα πρότυπη κλινική Εσωτερικής Παθολογίας, ερευνητικό Ανοσολογικό εργαστήριο και μια ομάδα νεαρών συνεργατών με τους οποίους δημιουργήσαμε νέα Ιατροβιολογική γνώση. Είναι αλήθεια ότι πολεμήθηκα, λοιδορήθηκα, συκοφαντήθηκα αλλά τίποτε δε στάθηκε εμπόδιο στη επιστημονική μου πορεία γιατί όλες οι εναντίον μου ενέργειες δεν ευδοκίμησαν, καθώς δεν είχαν ούτε ίχνος αληθείας. Τι θα συμβούλευα έναν ώριμο επιστημονικά συνάδελφο που θα επιθυμούσε να επιστρέψει στη χώρα. Πρώτον να έχει βαθιά γνώση της ιατρικής, σφοδρή επιθυμία επιστροφής, απαράμιλλη διάθεση για μετάδοση της γνώσης του, ικανότητα για δημιουργία εξ αρχής και δυνατότητα να αντιπαλέψει δυσκολίες και τρικλοποδιές. Για να προσελκυθούν στη χώρα μας άριστα εκπαιδευμένοι συνάδελφοι πρέπει και εμείς να αλλάξουμε κακές νοοτροπίες και πρακτικές που επιπολάζουν στα Πανεπιστήμιά μας, όπως: η κάλυψη των ανώτατων πανεπιστημιακών βαθμίδων εκ των ήδη υπηρετούντων ασχέτως εάν έχουν τα προσόντα, η απόρριψη αρίστων επιστημόνων που επιθυμούν να επαναπατριστούν, η εκλογή διευθυνόντων πανεπιστημιακές Μονάδες, Τμήματα, Σχολές και το Πανεπιστήμιο από αυτούς που κατόπιν θα κριθούν για την εξέλιξή τους. Η συναλλαγή αυτή προωθεί τη μετριοκρατεία στα Πανεπιστήμια και όχι μόνον.

Χωρίς βέβαια να είμαστε γνώστες των ιατρικών όρων και περιεχομένου, η δική σας εξειδίκευση είναι στην ανοσολογία, την οποία και έχετε προωθήσει σημαντικά στη σταδιοδρομία σας. Διαβάζουμε συνεχώς για ιατρικές έρευνες, ορισμένες φορές με το πέρασμα των ετών αναθεωρούνται. Γενικώς υπάρχει πολλή πληροφορία και παραπληροφόρηση. Ο καθένας από μόνος του, μπορεί να ενισχύσει τις άμυνες του οργανισμού του; Πόσο σημαντική είναι η πρόληψη για την υγεία μας και τι πρέπει να προσέχουμε;

Υπηρετώ ασθενείς με συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα, δηλαδή παθολογικές καταστάσεις οι οποίες προκαλούνται γιατί το Ανοσολογικό σύστημά τους είναι υπερλειτουργικό και στρέφεται εναντίον ιστών/ οργάνων του σώματος βλάπτοντας τη λειτουργία και την ακεραιότητά τους. Επομένως οι Ιατροί της ειδικότητας αυτής πρέπει αφενός να είναι άριστοι Παθολόγοι και αφετέρου γνώστες της ανοσολογίας γιατί μέσω αυτής υποστηρίζεται η διάγνωση των συστηματικών αυτοανόσων νοσημάτων, κατανοούνται οι μηχανισμοί παθογένειάς τους και καθορίζεται το αποτελεσματικότερο θεραπευτικό σχήμα για την αντιμετώπισή τους. Η lege artis οργανωμένη έρευνα δίνει τη δυνατότητα, όχι μόνον να αυξήσουμε τις γνώσεις μας στην αιτιοπαθογένεια των νόσων, αλλά να διορθώσουμε ή να βελτιώσουμε πρωθύστερες σφαλερές αντιλήψεις και πλημμελείς γνώσεις. Η πίεση που υφίστανται οι ερευνητές για την παραγωγή νέας γνώσης αφενός προκειμένου η έρευνά τους να χρηματοδοτηθεί και αφετέρου για να προαχθούν, οδηγεί κάποιους να δημοσιεύουν ανακριβή ή και εσφαλμένη πληροφορία. Οι αναξιόπιστες επιστημονικές πληροφορίες οδηγούν μερικούς να αμφιβάλλουν συνολικά για την κάθε νέα ιατρική γνώση, να γίνονται πολέμιοι έναντι σημαντικών επιτευγμάτων της επιστήμης, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στις μέρες μας, με το κίνημα των αρνητών του εμβολίου για την προφύλαξη από την COVID-19. Το ανοσολογικό σύστημα ενισχύεται με την καλής ποιότητας διατροφή, την άσκηση, την αποφυγή καπνίσματος, τη μη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και την αποφυγή ή την αντιμετώπιση στρεσσογόνων καταστάσεων. Αυτές οι συνθήκες διαβίωσης είναι γενικώς τα καλύτερα προληπτικά μέτρα για την αποφυγή των ασθενειών.

Τεχνολογία, επιστήμη και ιατρική ειδικότερα. Ποια είναι η σχέση τους τώρα και στο μέλλον;

Αδιαμφισβήτητα η τεχνολογία αύξησε τη διαγνωστική ικανότητα των γιατρών π.χ. με την μελέτη γονιδίων που καθορίζουν πρόγνωση των νεοπλαστιών ή θέτουν τη διάγνωση μονογονιδιακών φλεγμονωδών νόσων, με την Αξονική, Μαγνητική και την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων, καθώς και τους Υπερήχους αναδεικνύονται με ακρίβεια βλάβες οργάνων, τη θεραπευτική ικανότητα των γιατρών με τα καινοτόμα φάρμακα, τους βιολογικούς παράγοντες, τις τεχνητές αρθρώσεις από σιλικόνη, πολυαιθυλένιο, τιτάνιο, ή πυράνθρακα, τις καρδιακές βαλβίδες μηχανικές ή βιολογικές, τη Ρομποτική χειρουργική, την αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος και την ικανότητα της γενετικής μηχανικής να διορθώνει γονίδια και να επηρεάζει την έκφρασή τους. Τέλος αρχίζει σιγά, σιγά η εφαρμογή γονιδιακών και κυτταρικών θεραπειών. Εν τούτοις η δυαδική σχέση Ιατρού-ασθενή δεν πρέπει ούτε να εξασθενήσει ή να αντικατασταθεί από την τεχνολογία διότι η λήψη ενδελεχούς ιστορικού και η εκτέλεση λεπτομερούς κλινικής εξέτασης θα οδηγήσει τον ιατρό με ακρίβεια να ζητήσει τις απαραίτητες εξετάσεις που θα υποβοηθήσουν τη διάγνωση. Επιπρόσθετα, η αντιμετώπιση των προβλημάτων του πάσχοντα από τον ιατρό με ευαισθησία, θα παίξει ουσιώδη ρόλο στη θεραπεία και στη συμμόρφωση του ασθενούς στις υποδείξεις του ιατρού.

Διαβάζοντας συνεντεύξεις σας, καταλάβαμε πόσο μεγάλη σημασία αποδίδετε στην ερευνητική διαδικασία. Εσείς είστε ένας επιτυχημένος ιατρός και πρωτοπόρος ερευνητής. Ποια η σημασία της έρευνας; Στην Ελλάδα διεξάγεται αποτελεσματικά;

Ο δάσκαλος Ιατρός έχει να εκπληρώσει τριπλό ρόλο: Να μεταδώσει στις νεότερες γενεές των συναδέλφων του α) τον τρόπο προσέγγισης του ασθενή με ενσυναίσθηση και ευγένεια, β) τη γνώση και τον ενθουσιασμό για την άσκηση της ιατρική και γ) να δώσει την ευκαιρία στους νεότερους να εκτεθούν στην ερευνητική διαδικασία. Όποιος από τους μαθητές του δείξει ενδιαφέρον, αφοσίωση και ικανότητα να θέτει ερωτήματα, να σχεδιάζει και να εκτελεί πειράματα, είναι χρέος και καθήκον του δασκάλου να πυροδοτήσει στο άτομο αυτό όσο δυνατόν περισσότερο την αγάπη για αυτήν. Θέλω όμως να τονίσω ότι ο πανεπιστημιακός ιατρός που δεν παράγει, μέσω της έρευνας, νέα γνώση, δεν έχει καμιά πιθανότητα να εργαστεί σε ένα διακεκριμένο Πανεπιστήμιο. Στην Ελλάδα ευτυχώς υπάρχουν ερευνητικές φωλιές αριστείας, δυσανάλογα πολλές για το μέγεθος της χώρας, που παράγουν πρωτοπόρα Ιατροβιολογική γνώση.

Μία ερώτηση, λίγο εκλαϊκευμένη, αλλά με ενδιαφέρον. Όλοι συζητάμε συχνά μεταξύ μας ότι στην Ελλάδα έχουμε πολύ ικανούς γιατρούς σε σχέση με το εξωτερικό. Πιστεύετε ότι ισχύει σε ένα βαθμό ή απλά … βαυκαλιζόμαστε;

Όπως σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους, έτσι και στον Ιατρικό υπάρχουν άριστοι, καλοί, μέτριοι και κακοί επιστήμονες. Για να απαντήσω στο ερώτημά σας αν οι άριστοι Ιατροί της Ελλάδος υπερισχύουν, αναλογικά με τον πληθυσμό, των άριστων ιατρών της Αγγλίας ή της Ιταλίας ή της Αυστρίας θα μπορούσα να το απαντήσω κατόπιν ενδελεχούς μελέτης.

Η ιατρική πλέον μοιάζει να έχει γίνει ένα ακόμα εμπόρευμα στη δίνη του ατομικισμού και του καταναλωτισμού. Ο όρκος του Ιπποκράτη είναι πλέον μία τυπική διαδικασία; Η εκπαίδευση των νέων ιατρών μπορεί να επαναφέρει την ανθρωποκεντρική προσέγγιση;

Μεγάλος αριθμός νέων συνάδελφων αντικατοπτρίζει την εικόνα των γηραιότερων συναδέλφων. Η εκπαίδευση των ιατρών με προγράμματα σπουδών που θα τονίζουν την ανθρωποκεντρική προσέγγιση του ιατρού προς τον ασθενή, πιθανά να τροποποιήσει ατομιστικές και καταναλωτικές νοοτροπίες του Ιατρικού σώματος. Πολύ φοβούμαι όμως, ότι αυτό σε μια καπιταλιστική κοινωνία δεν θα επιτευχθεί σύντομα.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε ένα συνδικαλιστικό σωματείο που προσπαθεί να ξεφύγει από τα στεγανά και τις συντεχνιακές λογικές. Θεωρούμε ότι η αξιοκρατία πρέπει να χαρακτηρίζει οποιοδήποτε θεσμό που έχει όραμα και προοπτική. Δυστυχώς στη χώρα μας, κατά γενική ομολογία, δεν εφαρμόζεται. Εσείς που δικαίως έχετε φτάσει σε υψηλά αξιώματα, θεωρείτε ότι στην ιατρική υπάρχουν εστίες επιβράβευσης της αξιοκρατίας; Και σε ποιο βαθμό; Μπορεί αυτή η αντίληψη να αλλάξει συνολικά στην ελληνική κοινωνία;

Θα συμφωνήσω μαζί σας. Η αξιοκρατία εφαρμόζεται περιστασιακά, για να ρίξει στάχτη στα μάτια, που θα συσκοτίσει πρακτικές αναξιοκρατίας, νεποτισμού, ενδογαμίας (η προαγωγή ήδη υπηρετούντος στελέχους και αποκλεισμός συνυποψήφιου με περισσότερα προσόντα), διαπλοκής και μετριοκρατείας. Η νοοτροπία αυτή είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει.

Ποια είναι, αλήθεια, η άποψή σας για την ελληνική κοινωνία του σήμερα;

Μια κοινωνία μπορεί να κριθεί από το επίπεδο εκπαίδευσης που παρέχει στις νέες γενεές, το δημόσιο σύστημα υγείας, την παροχή βοήθειας σε αναξιοπαθούντες, την καθαριότητα των πόλεών της, τα πρότυπα που προωθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το ήθος και τη γνώση των ατόμων που επιλέγει να την εκπροσωπούν και την αυστηρή εφαρμογή από τους πολίτες της κανόνων δικαίου. Εάν λοιπόν έβγαζα μια συνιστώσα από τις παραπάνω παραμέτρους, ειλικρινά η βαθμολογία μου θα την κατέτασσε στη μετριότητα.

Ποια είναι τα ενδιαφέροντά σας; Τι σας αρέσει να κάνετε εκτός της ιατρικής;

Διαβάζω λογοτεχνία και είμαι θαυμαστής και μικρός συλλέκτης έργων ζωγραφικής.

Είναι τιμή μας που φιλοξενήσαμε τον κ. Μουτσόπουλο. Ας ελπίσουμε ότι οι αξίες που αντιπροσωπεύουν και προωθούν στην πορεία του, θα γίνουν πηγή έμπνευσης για τη νεολαία, ώστε κάποτε να επικρατήσουν στη χώρα μας…