Όταν ο Κωστής Παλαμάς συνέθετε τον Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων κάνοντας επίκληση στο αρχαίο πνεύμα του Ολυμπισμού, της πανανθρώπινης αξίας που έχει αναδυθεί από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και έχει καθιερωθεί παγκοσμίως, δε νομίζω ότι είχε στο μυαλό του αυτό το φαντασμαγορικό πάρτι αισχροκέρδειας που έλαβε χώρα τις τελευταίες μέρες. Ο Ολυμπισμός του Παλαμά και του Βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερτέν συνοψίζεται στο εὖ αγωνίζεσθαι, δηλαδή βασίζεται από τη μία πλευρά στον αγώνα, την προσπάθεια, το κουράγιο (το “αγωνίζεσθαι”) και από την άλλη στην ειρήνη, τη συναδέλφωση, την ευγενή άμιλλα, τη συμμετοχή (το “ευ”).

Υποτίθεται ότι το σύγχρονο Ολυμπιακό δόγμα, που αποδίδεται στον Κουμπερτέν, δηλώνει: «Αυτό που έχει σημασία στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι η νίκη, αλλά η συμμετοχή … Αυτό που έχει αξία δεν είναι η επικράτηση, αλλά το “ευ αγωνίζεσθαι”». Ο Κουμπερτέν πίστευε ότι η ευγενής άμιλλα μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση καλού χαρακτήρα, καθώς και να προαγάγει τη σωστή κρίση και την ορθή διαγωγή. Μάλιστα μίλησε για τη “θρησκεία του αθλητισμού”. Πίστευε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα μπορούσαν να διδάξουν τους ανθρώπους να ζουν ειρηνικά.

Αλλά όταν πέθανε ο Κουμπερτέν το 1937, οι όποιες τέτοιες ελπίδες είχαν ξεθωριάσει. Οι αγώνες είχαν ήδη αναβληθεί μία φορά εξαιτίας ενός παγκόσμιου πολέμου και η επόμενη μεγάλη σύρραξη που θα αιμοτακυλούσε τον πλανήτη ήταν προ των πυλών, ενώ ο ίδιος είχε καταντήσει να υποστηρίζει θερμά τον Χίτλερ ως ένα σημαντικό ηγέτη της εποχής του… Σήμερα, τα Ολυμπιακά Ιδεώδη ακολούθησαν την πορεία παρακμής του εμπνευστή της αναβίωσής τους και διέρχονται ακόμη βαθύτερη κρίση.

Τα Ολυμπιακά Ιδεώδη σε κρίση

Δεν μπορούσα να μη σκεφτώ μία παραλλαγή αυτές τις μέρες του ολυμπιακού ρητού “Citius, Altius, Fortius” που αποδίδει νομίζω το πραγματικό σημερινό νόημα των Αγώνων ως «Ταχύτερα (στις δοσοληψίες), Ψηλότερα (στα κέρδη), Δυνατότερα (στην καταπάτηση με κάθε μέσο των αντιπάλων)». Η άποψή μου είναι ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες απ΄την αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη περίοδο, όσο επικρατούσε το ερασιτεχνικό πνεύμα της ευγενούς άμιλλας, μπορούν να χαρακτηριστούν “αυθεντικοί”, όπως τους οργάνωναν οι Αρχαίοι Έλληνες και τους οραματίστηκε ο Κουμπερτέν και οι συνεργάτες του. Σαφώς και είναι ιεροσυλία να έχει τον τιμητικό τίτλο Ολυμπιακοί Αγώνες το σημερινό υπερθέαμα αποθέωσης της εμπορευματοποίησης που προσβάλλει το πραγματικό τους νόημα. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες σταδιακά αποφλοιώθηκαν από τον κεντρικό πυρήνα της σημασίας και της αποστολής τους. Μόνο ντροπή αισθάνονται όσοι ρομαντικοί ακόμα πιστεύουν στον Ολυμπισμό ως μια υπέροχη ιδέα και όχι ως μια κερδοφόρα επιχείρηση για αυτό το λαμπερό… χάπενινγκ που θα έπρεπε χωρίς περιστροφές να αλλάξει επίσημα την ονομασία του σε Αγώνες της μπίζνας, της αρπαχτής, της διαφθοράς, των πολιτικών σκοπιμοτήτων και της ντόπας!

Έχουν βγάλει τον αθλητισμό σε πλειστηριασμό κι έχουν προσφέρει τους πέντε Ολυμπιακούς κύκλους στους μεγαλύτερους πλειοδότες!

Οι τωρινοί υποτιθέμενοι εκπρόσωποι του Ολυμπισμού είναι διαχειριστές Πολυεθνικών, μεγάλων συμφερόντων και προώθησης πολιτικών επιλογών. Υπάρχει η παραμικρή αντίρρηση ότι αυτό που διοργανώνεται κάθε τέσσερα χρόνια έχει αποκλειστικά σκοπό την προβολή και την ακόρεστη ικανοποίηση της επιθυμίας για κέρδη των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών; Την εκμετάλλευση των μεγάλων τηλεοπτικών δικτύων για μαζική τηλεθέαση; Την προώθηση του ανταγωνισμού (και όχι του συναγωνισμού) μεταξύ των αθλητών που πιέζονται από τους χορηγούς να κατακτήσουν την κορυφή με κάθε κόστος και μέσο; Τη χρησιμοποίηση της διοργάνωσης για επίδειξη δύναμης και προβολή ισχύος σε επίπεδο πολιτικής;

• “Αθάνατο” πνεύμα του κέρδους

Μολονότι στο παρελθόν οι Ολυμπιακοί Αγώνες συμβόλιζαν το ιδεώδες της ανθρώπινης υπεροχής, σήμερα το καρκίνωμα της εμπορευματοποίησης έχει εξαπλωθεί σε κάθε ιστό της διοργάνωσης που αποτελεί πρωτίστως μια ευκαιρία για οικονομικό κέρδος και τον απόλυτο συμβολισμό της απληστίας.

Το ότι η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων σήμερα αποτελεί την επιτομή του μοντέλου του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού είναι από τα πλέον προφανή χωρίς καμία αμφισβήτηση. Την τελευταία 30ετία τουλάχιστον οι συγκεκριμένοι αγώνες έχουν μετατραπεί σε ένα… πάρτι χορηγών που επιβάλλουν το δικό τους στάτους κβο πριν και κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης, από την επιμονή οι θεατές να φορούν μπλουζάκια συγκεκριμένης μάρκας, μέχρι την πώληση junk food στο ιερό χώρο των αθλητών, το Ολυμπιακό Χωριό! Στα πλαίσια των διοργανώσεων διακινούνται τεράστια χρηματικά ποσά και σχεδόν πάντα οι αγώνες συγκεντρώνουν μεγάλα ποσοστά τηλεθέασης, δημιουργώντας αποδοτικότατα διαφημιστικά πακέτα, πράγμα που καθιστά τις χορηγίες των αγώνων ισχυρότατο εμπορικό εργαλείο.

• Η κάστα των “Αθάνατων” εμπόρων του Ολυμπισμού

Η ιστορία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής ούτως ή άλλως από τη δημιουργία της είχε έντονα ελιτίστικα χαρακτηριστικά και στη συντριπτική τους πλειονότητα και πάντως σε καθοριστικούς τομείς, τα στελέχη της δεν έχουν καμιά πραγματική σχέση με τα ιδανικά του Ολυμπισμού. Συνήθως οι “Αθάνατοι” της ΔΟΕ είναι αχυράνθρωποι, πρώην εστεμμένοι, διάφοροι βαρόνοι που περιφέρονται σαν ένα παγκόσμιο κλειστό κλαμπ για να παραμένουν στην επικαιρότητα και να εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα. Με το πέρασμα του χρόνου, την αύξηση της εξουσίας της και της επιρροής της, καθώς και την εμπλοκή τεραστίων οικονομικοεπιχειρηματικών και άλλων συμφερόντων, η ΔΟΕ μετατράπηκε σε μια ανεξέλεγκτη κάστα διαπλοκής.

Όσο μάλιστα αυξάνεται η εμπορευματοποίηση των αγώνων και γίνονται βορά σε επιχειρηματικά και άλλα συμφέροντα, τόσο περισσότερο επιβάλλεται η λογική της κάστας και τα στελέχη της ΔΟΕ εκτραχύνονται.

• Και ο καλύτερος (πλουσιότερος) κερδίζει!

Τα σκάνδαλα διαδέχονται το ένα το άλλο, αν και παραμένουν σταγόνα στον ωκεανό σε αυτό το συνολικά παρηκμασμένο μόρφωμα. Οι πόλεις που διεκδικούν το χρίσμα κάνουν το παν για να διασφαλίσουν την ανάθεση της διοργάνωσης. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ φιλοξενίας και απροκάλυπτης δωροδοκίας συχνά γίνεται δυσδιάκριτη. Χαρακτηριστικά για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000 στην Αυστραλία, όλες οι προσπάθειες που έγιναν για να διατηρηθεί η καλή εικόνα εξανεμίστηκαν όταν ο πρόεδρος της Αυστραλιανής Ολυμπιακής Επιτροπής ομολόγησε: «Δεν κερδίσαμε [το διαγωνισμό] μόνο με βάση την ομορφιά της πόλης και τις αθλητικές εγκαταστάσεις που θα προσφέραμε».

Η χλιδή μέσα στην οποία ζουν μερικά εξέχοντα μέλη της ΔΟΕ έχει κάνει ακόμη πιο έντονα τα ερωτηματικά. Η θέση στην Ολυμπιακή Επιτροπή αποτελεί για τους περισσότερους το μέσο για να ικανοποιήσουν την προσωπική τους υπερηφάνεια. Μην έχετε αυταπάτες. Κινητήρια δύναμη δεν είναι ο αγνός Ολυμπισμός, αλλά το κυνήγι του χρήματος και η υλοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών.

• Δείξε μου το φάρμακό σου να σου πω αν θα κερδίσεις

  Ο σύγχρονος αθλητισμός σε επαγγελματικό επίπεδο έχει πληγεί πλέον ανεπανόρθωτα από τη μάστιγα του ντόπινγκ. Η πρωτοφανής πίεση που δέχονται οι αθλητές για άμεσα αποτελέσματα και η απουσία από το λεξιλόγιο των μεγάλων χορηγών της έννοιας της ήττας, σε συνδυασμό και με την απατηλή εξύψωση σε καθεστώς ημίθεων των επιτυχημένων αθλητών και αντίστροφα την καταβαράθρωση των χαμένων, από μία ματαιόδοξη, απαίδευτη και προβληματική κοινωνία, οδηγεί τους αθλητές στη μανία καταδίωξης του πρωταθλητισμού.

  

Έχουν περάσει 25 χρόνια από τη θέσπιση υποτιθέμενων εντατικών ελέγχων αντιντόπινγκ, αλλά η χρήση απαγορευμένων ουσιών από αθλητές που μετέχουν σε Ολυμπιακούς Αγώνες εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα που συνεχώς διογκώνεται. Εξ άλλου, είναι γνωστό ότι το ντόπινγκ προηγείται πάντοτε του αντιντόπινγκ. Παράλληλα, απουσιάζει ένα ορθολογικό, ισοβαρές σύστημα ελέγχου με πραγματική επιθυμία να καταφέρει απώλειες σε αυτήν τη μάστιγα. Με λίγα λόγια αποτελεί κοινό μυστικό ότι όποιος αθλητής ακολουθήσει τις οδηγίες του εργαστηρίου-προπονητή-ομοσπονδίας που τον συνεπικουρούν, καθώς και τις επιταγές του μάρκετινγκ, δε θα έχει κανένα απολύτως πρόβλημα… Εκτός αν έχει την ατυχία να βρεθεί στο επίκεντρο κάποιας αναταραχής και δημόσιας αγανάκτησης και “πληρώσει το μάρμαρο” για να αποσυμπιεστεί πρόσκαιρα και επιφανειακά το διεφθαρμένο σύστημα.

Εύλογα, ο Δρ. Ρόμπερτ Βόι, πρώην υπεύθυνος ελέγχου αντιντόπινγκ της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ, αποκαλεί τους αθλητές «κινητά εργαστήρια» και προσθέτει: «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν γίνει πεδίο πειραματισμού για επιστήμονες, χημικούς και χωρίς ήθος γιατρούς». Ενώ ο Δρ. Ντόναλντ Κάτλιν, υπεύθυνος ενός εργαστηρίου ελέγχου αντιντόπινγκ στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι ξεκάθαρος: «Ο ενημερωμένος αθλητής που θέλει να πάρει φάρμακα, καταφεύγει σε ουσίες τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε».

• Η σκακιέρα της πολιτικής σκοπιμότητας

Ένα “άθλημα” που σίγουρα ευδοκιμεί -έστω και ανεπίσημα- στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι αυτό που παίζεται στη… σκακιέρα της πολιτικής σκοπιμότητας. Μόνο όποιος στρουθοκαμηλίζει πλέον, αγνοεί ότι η ΔΟΕ πρόκειται για έναν πολιτικοοικονομικό οργανισμό που καπηλεύεται τους Αγώνες με ποικίλους στόχους. Η χρησιμοποίηση των αγώνων για σκοπιμότητες που δεν έχουν καμία σχέση με τον αθλητισμό αποτελεί μία σταθερά, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον αποκλεισμό μεγάλου μέρους της Ολυμπιακής ομάδας της Ρωσίας για παραβιάσεις των κανονισμών του ντόπινγκ (εδώ γελάμε!). Το Ολυμπιακό σύμβολο με τους πέντε συνδεδεμένους δακτυλίους που συμβολίζει τη φιλία και τη συναδέλφωση των λαών, αποτελεί πλέον ένα κακόγουστο αστείο…

Φεύγουν και αφήνουν πίσω τους συντρίμμια…

Οι αγώνες στο Ρίο αποτέλεσαν μία ακόμα αντανάκλαση της εμπορευματοποίησης των πάντων, της στυγνής εκμετάλλευσης, της υπαγωγής κάθε ανθρώπινης αξίας στην υπηρεσία του κέρδους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες με το “πανανθρώπινο” μήνυμα δε λογάριασαν τις φαβέλες. Δε λογάριασαν τη φτώχεια που μαστίζει εκατομμύρια Βραζιλιάνους. Σημασία έχει μονάχα η επιτυχία της μεγάλης φιέστας, συσσωρεύοντας προβλήματα και αφήνοντας πίσω συντρίμμια (με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως στη Βαρκελώνη) στις πόλεις που τις φιλοξένησαν, ιδιαίτερα σε χώρες με πιο αδύναμες οικονομίες, με την Ελλάδα να αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα…

Το Ολυμπιακό πανηγύρι καλύπτει πίσω από τα πυροτεχνήματα την παραφροσύνη της σπατάλης μιας εφήμερης γιορτής, το κόστος της οποίας πληρώνει ο πολίτης, προς τέρψιν μιας μειοψηφίας και για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων μερικών ισχυρών επιχειρήσεων… Σύμφωνα με τον οίκο Moody’s η διοργάνωση στο Ρίο έφτασε στο τεράστιο ποσό των 4,9 δισ. ευρώ που καλείται να πληρώσει ο λαός της Βραζιλίας, ενώ ταυτόχρονα η κυβέρνηση καταφεύγει στη βία για να καταστείλει τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στη χώρα των 11.400.000 φτωχών. Στη χώρα που το 12% των κατοίκων δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ το 71% των μαθητών, 10 με 18 ετών, έχουν μείνει πίσω στο σχολείο.

“Αν δεν υπήρχαν χορηγοί, δε θα υπήρχαν αγώνες”

Με την πάροδο του χρόνου η επερχόμενη και συνεχώς επεκτεινόμενη κοινωνική παρακμή και η επικράτηση των παγκόσμιων οικονομικών κέντρων, συμβάδιζαν με την αλλοίωση των ιδεωδών και τα χαρακτηριστικών του Ολυμπισμού. Νομίζω σήμερα ότι έχουμε φτάσει στο ζενίθ αυτής της παρακμής καθώς, όσο κι αν μοιάζει ακραίο, αυτοί οι Αγώνες δε θα έπρεπε καν να διεξάγονται. Εκείνο που κάποτε έμοιαζε με πηγή ομορφιάς και αγνότητας, είναι σήμερα διαβλητό και αντιδημοκρατικό, βρίθει από φάρμακα και προσφέρεται στην αγορά ως μέσο για τις δημόσιες σχέσεις των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών που δημιουργούν ένα χαλύβδινο δίχτυ προστασίας και σερβίρουν στο φιλοθεάμον κοινό αυτό το έκτρωμα που αυτοί ονομάζουν Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ο Μάικλ Πέιν, πρώτος διευθυντής του Τμήματος Μάρκετινγκ της ΔΟΕ, έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «Με το τεράστιο μέγεθος και την πολυπλοκότητα των σημερινών Ολυμπιακών Αγώνων, φτάσαμε στο σημείο όπου, εάν δεν υπήρχαν χορηγοί, δε θα υπήρχαν αγώνες»… Απλά, επειδή η δυσωδία που αναδύει το κατασκεύασμά τους, καιρό τώρα, προκαλεί αποστροφή, επιχειρούν με τρικ (π.χ. συνθήματα περί «αναβάπτισης» των Αγώνων στην Αθήνα) και ιδεολογική προπαγάνδα, να δημιουργήσουν εικονικές πραγματικότητες και μελιστάλαχτες, δήθεν επικές ιστορίες.

Ο ανίκητος γίγαντας της παγκοσμιοποίησης

Νομίζω ότι όλες αυτές διαπιστώσεις για τους θεαματικούς σίγουρα, πλην όμως κατασκευασμένους και αφιερωμένους στο βωμό του χρήματος και των συμφερόντων σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι μία λογική ανάλυση που οφείλει να κάνει ο καθένας από εμάς. Η «δικτατορία του αποτελέσματος» και η «ποσοτικοφρένεια» που χαρακτηρίζουν τον πρωταθλητισμό αντανακλώνται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Από τις σχολικές αίθουσες, που έχουν μετατραπεί σε αρένες εξεταστικού ανταγωνισμού, μέχρι τον λυσσαλέο ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων για επιδόσεις και αποτελεσματικότητα. Το «citius, altius, fortius» δεν μπορεί να καλύψει τις γνήσιες ανθρώπινες ανάγκες, αλλά ταιριάζει με τον πρωταθλητισμό των υπεράνθρωπων αθλητών και τις προδιαγραφές μιας ανταγωνιστικής κοινωνίας που συνθλίβει τον άνθρωπο.

Το θέμα είναι αν μπορεί να καταπολεμηθεί και να ανατραπεί αυτή η παρακμή εντός του σημερινού παγκόσμιου μοντέλου λειτουργίας. Ρεαλιστικά και ψυχρά, προσωπικά θεωρώ ότι είναι ουτοπικό έως και αφελές να πιστεύουμε ότι με τις επικρατούσες συνθήκες μπορεί να γίνει κάποια μεγάλη ανατροπή σε μεμονωμένους θεσμούς, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Το σημερινό σύστημα παρακμής, διαφθοράς και ανυποληψίας αγγίζει όλα τα επίπεδα της κοινωνικοοικονομικοπολιτικής ζωής μας. Είναι ο αντικατοπτρισμός του υπέρμετρου καταναλωτισμού, του ατομικισμού, της ανεξέλεγκτης κερδοφορίας, της εξαφάνισης της αλληλεγγύης των λαών και εν γένει της παγκόσμιας χρεοκοπίας του οικονομικού μοντέλου λειτουργίας. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση οδηγεί την οικουμενική κοινωνία στη δυστυχία, την εξαθλίωση και τη λιμοκτονία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργώντας πολέμους εκεί που κρίνεται αναγκαίο για το οικονομικό σύστημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης.

Δυστυχώς, ο καυτηριασμός αυτών των πρακτικών και η αμφισβήτηση “από τα κάτω” εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων δεν αρκούν.

Η παγκόσμια οικονομική μέγγενη που έχει συνθλίψει τα πάντα, αφήνοντας χώρο μόνο για μία κατ’ επίφαση δημοκρατία, είναι ένα πανίσχυρο σύστημα που ελέγχει τα πάντα στον πλανήτη, ένας αντίπαλος που δεν μπορεί να νικηθεί. Δεν έχουμε καν τη θρησκευτική απεικόνιση της αναμέτρησης Δαβίδ με Γολιάθ.

Δύσβατος ο δρόμος προς τη λύτρωση

Το ερώτημα λοιπόν είναι αν θα αντέξει ες αεί. Η απάντηση είναι πως δε θα αντέξει. Και δεν το υποστηρίζω αυτό με κάποιο αίσθημα ρομαντικής αισιοδοξίας. Αντιθέτως, πιστεύω ότι ποτέ δε θα νικηθεί, αλλά αυτό το αδηφάγο σύστημα θα καταρρεύσει μόνο του μέσα από τις αντιφάσεις του, όπως και όλα τα φαινομενικά ανίκητα αντίστοιχου τύπου συστήματα που έχουν παρουσιαστεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ξεπερνώντας τα όριά τους και φτάνοντας στα έσχατα σημεία παρακμής.

Και βέβαια, αυτή η κατάρρευση στην οποία πιστεύω ότι οδηγούμαστε, αφενός μεν μόνο ανώδυνη δε θα είναι και ίσως να έχει τραγικές συνέπειες για τους λαούς και την ανθρωπότητα και αφετέρου δε, θα αποτελέσει σημείο καμπής ώστε η ανθρωπότητα να χτίσει ένα καλύτερο μέλλον, βάζοντας βαλβίδες ασφαλείας για την λειτουργία μίας παγκόσμιας δημοκρατίας με πυλώνες την αλληλεγγύη, την ισότητα και τον ανθρωπισμό.

Συγκεκριμένα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, θα πρέπει να προασπίσουμε και να διατηρήσουμε αλώβητη την οικουμενική διάσταση του ολυμπιακού ιδεώδους, χωρίς τον σημερινό εκτροχιασμό τους, που μόνο ντροπή αισθάνονται όσοι -ελάχιστοι- συνεχίζουν να υπηρετούν τον Ολυμπισμό ως μια υπέροχη ιδέα και όχι ως μια κερδοφόρα επιχείρηση.

Μέσα από αυτήν τη συγκλονιστική κοσμογονία, αρχές, αξιακοί κανόνες και παναθρώπινοι θεσμοί όπως ο Ολυμπισμός και η Δημοκρατία που έχουν ως αφετηρία την πατρίδα μας, μπορούν και πρέπει να αναδειχθούν εκ νέου και μάλιστα να έχουν κεντρικό, ανοικοδομητικό και λυτρωτικό ρόλο.