Στην ιστορία των μεγάλων αυτοκρατοριών, ελάχιστες φυσιογνωμίες έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους τόσο έντονα όσο ο Σουλεϊμάν Α΄, ο επονομαζόμενος “Μεγαλοπρεπής” στη Δύση και “Νομοθέτης” στον μουσουλμανικό κόσμο. Ηγήθηκε της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο απόγειό της, όχι μόνο με τη στρατιωτική του ισχύ, αλλά και με διοικητικές μεταρρυθμίσεις, καλλιτεχνική άνθιση και βαθιά πολιτισμική επιρροή που άγγιξε μέχρι την καρδιά της Ευρώπης. Το όνομά του συνδέθηκε με την αναμόρφωση των νόμων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την επέκταση των συνόρων από τον Δούναβη ως την Αραβία, την ίδρυση μεγαλόπρεπων τεμενών και την ανάδειξη της Κωνσταντινούπολης σε παγκόσμιο κέντρο πολιτισμού. Στο πρόσωπό του ενώθηκαν ο πολεμιστής, ο ποιητής και ο προστάτης των τεχνών.
Ο γιος του Σελίμ, ο Σουλεϊμάν Α’, είναι ο σημαντικότερος ίσως σουλτάνος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και ένας από τους σημαντικότερους ηγεμόνες του κόσμου της εποχής του. Γνωστός στη Δύση ως ο Μεγαλοπρεπής και στον μουσουλμανικό κόσμο ως ο Νομοθέτης, ανέβηκε στο θρόνο μετά το θάνατο του πατέρα του το 1520. Γεννήθηκε to 1494 στην Τραπεζούντα και από την ηλικία των επτά άρχισε να μελετά ιστορία, φιλολογία, θεολογία, επιστήμες και στρατιωτικές τέχνες. Από πολύ νέος διορίστηκε διοικητής σε διάφορες περιφέρειες της αυτοκρατορίας και απέκτησε διοικητική εμπειρία. Όταν κατακτήθηκε η Παλαιστίνη από τους Μαμελούκους, ο Σουλεϊμάν διέταξε να ξαναχτιστούν τα τείχη της Ιερουσαλήμ, τα οποία σώζονται και σήμερα.
Αμέσως μετά την άνοδό του στο θρόνο, σε ηλικία 26 ετών, κατέστειλε μια ανταρσία του κυβερνήτη της Δαμασκού και στη συνέχεια κατέλαβε το Βελιγράδι (1521) σφάζοντας όλους τους Ούγγρους υπερασπιστές του. Δεν άργησε να κατακτήσει και το μεγαλύτερο μέρος της Ουγγαρίας, μετά από μια θανατηφόρα μάχη στην οποία σκοτώθηκε ο βασιλιάς της Λουδοβίκος και 30.000 μαχητές του, διεισδύοντας έτσι όλο και πιο κοντά στο κέντρο της Ευρώπης. Τον επόμενο χρόνο υποχρέωσε τους Ιωαννίτες Ιππότες να συνθηκολογήσουν και να του παραδώσουν τη Ρόδο και να εγκατασταθούν στη Μάλτα. Το 1529 έφτασε στην Αυστρία και πολιόρκησε τη Βιέννη, αλλά δεν κατάφερε να την κυριεύσει.
Στην Ανατολή πραγματοποίησε επιτυχή εκστρατεία κατά της Περσίας και κατέλαβε την Ταυρίδα, τη Βαγδάτη και το Αζερμπαϊτζάν. Ο οθωμανικός στόλος κυριαρχούσε πλέον στον Περσικό κόλπο και στην Ερυθρά Θάλασσα. Την ίδια εποχή ο διαβόητος πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσας, από τη Μυτιλήνη, τρομοκρατούσε τη Μεσόγειο και το 1529 κατέλαβε ένα ισπανικό φρούριο στο Μαρόκο και στη συνέχεια την Τύνιδα και το Αλγέρι. Κέρδισε την εκτίμηση του σουλτάνου, ο οποίος τον διόρισε αρχιναύαρχο (Καπουδάν Πασά) του οθωμανικού στόλου. Το 1538 νίκησε τον ισπανικό στόλο στην Πρέβεζα και το τουρκικό ναυτικό κυριαρχούσε για αρκετές δεκαετίες στη Μεσόγειο.
Τα αυτόνομα κράτη των Βερβέρων της Τρίπολης, της Τυνησίας, του Αλγερίου και του Μαρόκου έγιναν υποτελή στον Σουλτάνο. Η απόπειρα του Σουλεϊμάν να καταλάβει τη Μάλτα και να διώξει το τάγμα των Ιπποτών της Μάλτας (πρώην Ιωαννιτών) συνάντησε την σκληρή αντίσταση των πολεμιστών-μοναχών. Μετά από τετράμηνη πολιορκία και όταν η πόλη είχε καταστραφεί και οι μισοί τουλάχιστον υπερασπιστές της σκοτώθηκαν, ήρθε σε βοήθειά της ο ισπανικός στόλος. Οι Οθωμανοί έλυσαν την πολιορκία, αφήνοντας 30.000 νεκρούς.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε φτάσει πια στο απόγειο της έκτασής της. Σε μια νέα εκστρατεία κατά της Ουγγαρίας, ο σουλτάνος υπέστη καρδιακή προσβολή και πέθανε το 1566. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Σελίμ Β’, ο οποίος παρέλαβε ένα κράτος που τα όριά του έφταναν από τα Καρπάθια ως την Αραβία και από το Μαρόκο ως τον Περσικό κόλπο.
Ο Σουλεϊμάν εκτός από τις στρατιωτικές επέδειξε και πολιτικές και διοικητικές ικανότητες. Επί των ημερών του προσάρμοσε την οθωμανική νομοθεσία στη σαρία (το ισλαμικό δίκαιο) και οι Τούρκοι τον θυμούνται σήμερα με το προσωνύμιο ο Νομοθέτης. Προστάτευσε τις τέχνες και τα γράμματα, έχοντας στην υπηρεσία της αυλής του δεκάδες ζωγράφους, καλλιγράφους, χρυσοχόους, ποιητές αλλά και αρχιτέκτονες και επιστήμονες, οι οποίοι μισθοδοτούνταν από το παλάτι. Ο ίδιος ο Σουλτάνος ήταν αξιόλογος ποιητής. Είχε ικανούς συμβούλους και συνεργάτες, όπως ο σπουδαίος ελληνικής καταγωγής αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν (1489-1588).
Ο Σινάν (το χριστιανικό του όνομα ήταν Ιωσήφ) από την Καππαδοκία, άφησε ένα τεράστιο έργο, χτίζοντας 81 τεμένη, 34 ανάκτορα και πάνω από 300 άλλα δημόσια κτίρια, όπως νοσοκομεία, γέφυρες, σχολεία, λουτρά, φροντίζοντας εκτός από την αρχιτεκτονική τους και τον περιβάλλοντα χώρο τους με κήπους, αυλές και διακοσμητικά στοιχεία. Δυο από τα πιο ονομαστά τεμένη που κατασκεύασε ήταν το τέμενος του Σουλεϊμάν στην Κωνσταντινούπολη και το Τέμενος του Σελίμ στην Αδριανούπολη. Όλα τα τεμένη που κατασκεύασε ήταν βασισμένα στο σχέδιο της Αγίας Σοφίας. Ο Σινάν θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της Ευρώπης, ισάξιος του Μιχαήλ Άγγελου
Η Κωνσταντινούπολη έγινε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Πλουτίστηκε με δρόμους, ανάκτορα, μεγαλοπρεπή κτίρια, υδραγωγεία, τεμένη, χαμάμ, θεολογικές σχολές, βοτανικό κήπο, γέφυρες, φρούρια και άλλα δημόσια οικοδομήματα. Τα χαμάμ ήταν δημόσια λουτρά, γιατί οι Οθωμανοί, (εν αντιθέσει με τους χριστιανούς της Δυτικής Ευρώπης που ήταν ρυπαροί και γεμάτοι ζωύφια, ακόμα κι όταν φορούσαν τα πολυτελή ρούχα τους) ζούσαν σε αρκετά προχωρημένες συνθήκες υγιεινής και γενικώς ήταν καθαροί. Στην Κωνσταντινούπολη άνοιξαν τότε τα πρώτα καφενεία στον κόσμο.