Μπορεί να έχουν περάσει δεκαετίες από την ταραγμένη περίοδο της αποαποικιοποίησης των αφρικανικών κρατών, αλλά τα τραύματα που άφησε πίσω της η αποικιοκρατία ακόμα δεν έχουν κλείσει. Οι πληγές είναι ακόμα χαίνουσες και τα αφρικανικά κράτη δεν μπορούν ακόμα να σηκώσουν κεφάλι, αφού στην ουσία παραμένουν υποχείρια και αντικείμενα προς εκμετάλλευση των Δυτικών δυναστών τους… Οι φωνές αντίστασης όμως συνεχίζουν να ηχούν δυνατά. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει, άλλωστε, στις γυναίκες που σηκώνουν και σήμερα τη σημαία της αξιοπρέπειας, της αντίστασης και της δικαιοσύνης.
Η Σεμία Γκαρμπί είναι μία από αυτές. Επιστήμονας, ακτιβίστρια, δασκάλα και μαχήτρια, έστρεψε τα φώτα της διεθνούς κοινότητας σε μια από τις πιο ύπουλες μορφές σύγχρονης εκμετάλλευσης: την εξαγωγή τοξικών και αστικών αποβλήτων από τη Δύση προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Με βαθιά γνώση και αταλάντευτη αποφασιστικότητα, η Γκαρμπί ονόμασε αυτό το φαινόμενο: «αποικιοκρατία των αποβλήτων».
Η ιστορία της είναι η ιστορία μιας γυναίκας που δεν δέχτηκε να σωπάσει όταν είδε την πατρίδα της να μετατρέπεται σε σκουπιδότοπο για το κέρδος άλλων. Μετά από μία σκανδαλώδη συμφωνία για μεταφορά (όπως αποκαλύφθηκε) αποβλήτων από την Ιταλία στη χώρα της, κατάφερε το αδιανόητο: να επιστρέψει τα σκουπίδια πίσω στους αποστολείς τους, αποκαλύπτοντας ένα διεθνές δίκτυο διαφθοράς και υποκρισίας.
Η δράση της απέδειξε ότι όταν η κοινωνική ευαισθησία, ο λαϊκός αγώνας και η πολιτική βούληση συναντιούνται, ακόμη και οι πιο δύσκολες μάχες μπορούν να κερδηθούν!
Η ακτιβίστρια που πολεμάει την «αποικιοκρατία των αποβλήτων»
Η καταξιωμένη επιστήμονας Σεμία Γκαρμπί σηκώνει στις πλάτες της έναν αγώνα που κανονικά δεν αναλογεί σε έναν άνθρωπο, ούτε καν σε μια χώρα: καταγγέλλει και αντιμάχεται εδώ και χρόνια την κατάπτυστη πρακτική χωρών της Δύσης να στέλνουν σκουπίδια σε χώρες της Αφρικής ● Το 2020 η Ιταλία είχε στείλει 8.000 τόνους με απορρίμματα κάθε λογής -αν και είχαν την… ταμπέλα της ανακύκλωσης- στην Τυνησία και η Γκαρμπί κίνησε μια καμπάνια για να γυρίσουν πίσω
ΗΣεμία Γκαρμπί δεν είναι η πρώτη ούτε και η μόνη ακτιβίστρια που έχει διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι η Αφρική χρησιμοποιείται ως σκουπιδότοπος της Δύσης. Παλιά πληγή αυτή η πρακτική και πολλάκις καταγγελθείσα. Ηταν όμως από τις πρώτες που ανέλαβε δράση ώστε να εξασφαλίσει πως όσα «ανεπτυγμένα» κράτη για το κέρδος μετέτρεπαν την ήπειρό της, αλλά και την πατρίδα της την Τυνησία, σε χωματερή κάθε είδους αποβλήτων και σκουπιδιών θα έπρεπε να τιμωρηθούν.
«Αρνούμαστε να μας θεωρούν μια χώρα όπου άλλες χώρες μπορούν να πετάνε τα σκουπίδια τους. Πρέπει να τελειώνουμε με αυτή την αποικιοκρατία των αποβλήτων», λέει με κάθε ευκαιρία, υιοθετώντας έναν όρο με βαθιά πολιτική σημασία για το πώς αντιμετωπίζει σήμερα η Δύση τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις ανάγκες τους.
Στην «αποικιοκρατία των αποβλήτων» άλλωστε αναφέρθηκε και στην ομιλία της κατά την παραλαβή του Βραβείου Γκόλντμαν (το θεωρούμενο και ως Νόμπελ Περιβάλλοντος) η 57χρονη επιστήμονας και ειδήμων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, που μαζί με την οργάνωση Πράσινο Δίκτυο Τυνησίας (RTV) πέτυχε το 2022 την επιστροφή στην Ιταλία 6.000 τόνων οικιακών αποβλήτων που παράνομα μεταφέρθηκαν στην πατρίδα της.
Πλαστικά και δίκτυο διαφθοράς
Το σκάνδαλο ήταν τεράστιο. Στα μέσα του 2020, 282 κοντέινερ με σχεδόν 8.000 τόνους πλαστικού για ανακύκλωση στάλθηκαν από την ιταλική εταιρεία Sviluppo Risorse Ambientali (SRA), ειδική σε θέματα διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων, στην Τυνησία, στην εταιρεία ανακύκλωσης SOREPLAST. Η συμφωνία προέβλεπε πως αυτά τα πλαστικά θα διαχωρίζονταν προς επεξεργασία. Αλλά όταν οι τελωνειακές αρχές άνοιξαν τα κοντέινερ βρήκαν οικιακά απορρίμματα, χώμα, ξύλα, υφάσματα, κουτιά αλουμινίου, ακόμη και ρούχα, παπούτσια και παιχνίδια. Από το σύνολο του φορτίου λιγότερο από το 55% ήταν πλαστικά.
Η αποκάλυψη της απάτης πυροδότησε την κινητοποίηση της Γκαρμπί και της οργάνωσής της, RTV, πιέζοντας όχι μόνο για να διαλευκανθεί το σκάνδαλο αλλά και για να επιστραφούν τα σκουπίδια στην Ιταλία. Στα τέλη του 2020 είχαν ξεκινήσει μια εθνική καμπάνια που συνέβαλε στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση των πολιτών, δημιουργώντας ένα κίνημα διαμαρτυρίας για την απάτη.
Ζητώντας τη συνδρομή πολλών εθνικών και διεθνών οργανώσεων, προσέφυγαν με όλα τα στοιχεία που είχαν συγκεντρώσει στον ΟΗΕ, με τον ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και το Περιβάλλον να δημοσιοποιεί έκθεση η οποία τεκμηρίωνε την ύπαρξη ενός δικτύου διαφθοράς. Η SOREPLAST θα κατέστρεφε τα σκουπίδια έναντι 48 ευρώ τον τόνο και η SRA θα γλίτωνε το πολύ υψηλότερο κόστος που θα έπρεπε να πληρώσει για να τα καταστρέψει στην Ιταλία. Η συνακόλουθη κοινοβουλευτική έρευνα επιβεβαίωσε το δίκτυο της διαπλοκής και οδήγησε στη σύλληψη του τότε υπουργού Περιβάλλοντος και περισσότερων από 25 αξιωματούχων του υπουργείου του. Ανάλογες συλλήψεις έγιναν και στην Ιταλία.
Περιβαλλοντικός ρατσισμός
Σε έκθεσή του ο ΟΟΣΑ υπολόγιζε πως οι πλούσιες χώρες έχουν εξαγάγει παράνομα 1,7 εκατ. τόνους αποβλήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και προειδοποιούσε πως η εγκληματικότητα που σχετίζεται με περιβαλλοντικά ζητήματα αυξάνεται με ρυθμό 8% τον χρόνο, με ένα μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης να αφορά την παράνομη «εμπορία αποβλήτων», όπως την αποκαλεί η έκθεση.
Σημαντικοί αποδέκτες αυτών είναι πολλές αφρικανικές χώρες. Εκεί καταλήγουν μαζικά τα τοξικά, ηλεκτρονικά και άλλα απόβλητα της Δύσης. Τα πρώτα θα έπρεπε να υποστούν ειδική επεξεργασία προτού αποτεθούν οπουδήποτε και τα δεύτερα θα έπρεπε να ανακυκλωθούν σωστά. Αλλά καθώς αυτές οι διαδικασίες έχουν σημαντικό κόστος, πολλές επιχειρήσεις καταφεύγουν στην προσφιλή μέθοδο της ψευδούς ετικέτας, παρουσιάζοντας τα τοξικά απόβλητα ως αβλαβή, τα ηλεκτρονικά ως «επαχρησιμοποιούμενα» και τα υπόλοιπα ως ανακυκλώσιμα.
Πρόκειται για μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική που Αφρικανοί επιστήμονες χαρακτηρίζουν ως «ένα είδος συστηματικού περιβαλλοντικού ρατσισμού, που εκφράζεται από πολιτικές ή πρακτικές μέσα από τις οποίες οι κοινότητες των έγχρωμων και των πιο ευάλωτων πολιτών επιβαρύνονται δυσανάλογα με κινδύνους για την υγεία τους, αναγκασμένες να ζουν κοντά σε πηγές βλαβερών και τοξικών απορριμμάτων και αποβλήτων».
Πιο δυνατά κινήματα, πιο αυστηροί νόμοι
Η διασυνοριακή μεταφορά αποβλήτων διέπεται από δεσμευτικά διεθνή σύμφωνα (όπως η Σύμβαση του Μπαμάκο και η Σύμβαση της Βασιλείας) ώστε να διασφαλιστούν η ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον στις χώρες υποδοχής. Αλλά το παράνομο εμπόριό τους ευνοείται από ασαφείς όρους και νομοθετικά κενά, όπως αυτά που υπήρχαν στη σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία. Χάρη στη δουλειά της Γκαρμπί και στον ενδελεχή τρόπο με τον οποίο απέδειξε τόσο αυτά τα κενά όσο και τις συνέπειές τους, η Ε.Ε. υιοθέτησε το 2024 έναν νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό για τη Μεταφορά Αποβλήτων, αυστηροποιώντας το ώς τότε ισχύον πλαίσιο ώστε να αποτραπεί η παράνομη διακίνηση και μεταφορά αποβλήτων.
Η ακτιβίστρια έχει αφιερώσει τη ζωή της και την επιστημονική της καριέρα στην προστασία του περιβάλλοντος από τοξικά χημικά. Το 2011 ίδρυσε την Ενωση Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τις Μελλοντικές Γενιές, μια οργάνωση που συνεργάζεται στενά με το τυνησιακό εκπαιδευτικό σύστημα για να ευαισθητοποιήσει τους νέους σχετικά με τις απειλές που αντιμετωπίζει το περιβάλλον. Συγχρόνως είναι συντονίστρια Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του Διεθνούς Δικτύου για την Εξάλειψη Ρυπαρών Ουσιών και συνιδρύτρια του Πράσινου Δικτύου Τυνησίας – ένα δίκτυο περισσότερων από 100 περιβαλλοντικών οργανώσεων.
Είναι αυτό που στάθηκε καταλυτικό για να επιστραφούν τα σκουπίδια στην Ιταλία: χρειάστηκαν διαπραγματεύσεις ενός χρόνου έως ότου υπογραφεί συμφωνία με την οποία το 2022 επαναπατρίστηκαν τελικά 212 κοντέινερ με κάπου 6.000 τόνους ιταλικών αποβλήτων.
«Ηταν μια μεγάλη νίκη για εμάς ως κοινωνία πολιτών που κινητοποιούνται. Καταφέραμε να τα πάρουν πίσω. Κι αυτό έχει εγγραφεί στο μυαλό μας, ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε», λέει η Γκαρμπί, δηλώνοντας περήφανη γιατί «η αφρικανική ήπειρος είναι γεμάτη με γυναίκες που είναι ταγμένες περιβαλλοντικές ακτιβίστριες και που, με τα όποια μέσα διαθέτουν, προστατεύουν το περιβάλλον τους για το καλό της οικογένειας και της κοινότητάς τους. Είναι τιμή να αποτελώ μέρος αυτής της ομάδας με την οποία μοιραζόμαστε έναν κοινό παγκόσμιο σκοπό: την προστασία της υγείας, της ζωής, του περιβάλλοντος».
Πηγή : efsyn.gr