Καλό μήνα να έχουμε και καθώς μπήκε ο Μάρτιος και σιγά σιγά έρχεται και η άνοιξη, αναρωτηθήκαμε κι εμείς από πού πήραν το όνομά τους οι μήνες… Και ανακαλύψαμε ότι πίσω από την ονομασία τους κρύβεται μία ιστορία, ένας μύθος, μία πραγματικότητα, ακόμα και ένας θεός…
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ : Ο πρώτος μήνας του χρόνου πήρε το όνομά του από τον θεό των Ρωμαίων, τον Ιανό (Janus).
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ : Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα februare που σημαίνει καθαρίζω, εξαγνίζω. Ήταν αφιερωμένος στο θεό του Άδη Φέβρουο και στους νεκρούς γι’ αυτό και στη διάρκειά του οι Ρωμαίοι διοργάνωναν τελετές καθαρμών και εξαγνισμών.
ΜΑΡΤΙΟΣ : Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Primus. Μετά το 46 π.Χ. ονομάστηκε Μάρτιος, έγινε ο τρίτος μήνας του χρόνου, αφιερωμένος στον θεό Μαρς που αρχικά ήταν ο θεός της γονιμότητας και των αγρών αλλά αργότερα ταυτίστηκε με τον Άρη θεό του πολέμου.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ : Είναι ο τέταρτος μήνας του χρόνου. Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα aperio που σημαίνει «ανοίγω» γιατί τότε ανοίγει ο καιρός και ανθίζουν τα λουλούδια. Ήταν αφιερωμένος στην θεά Αφροδίτη.
ΜΑΪΟΣ : Ο πέμπτος μήνας του χρόνου πήρε το όνομά του από την ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια). Το όνομα Maja προήλθε από τη λέξη Μαία (τροφός) τη μητέρα του θεού Ερμή στον οποίο ήταν αφιερωμένος.
ΙΟΥΝΙΟΣ : Ο έκτος μήνας του έτους, ήταν αφιερωμένος από τους Ρωμαίους στη θεά Juno (Ήρα), σύζυγο του Jupiter (Δίας), προστάτιδα του οίκου και του γάμου. Κατά μία άλλη εκδοχή, πήρε το όνομά του από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο.
ΙΟΥΛΙΟΣ : Ο έβδομος μήνας του έτους έχει 31 ημέρες και είναι αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος θεωρείται ένας από τους τρεις μεγάλους στρατηλάτες του αρχαίου κόσμου.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ : Ο Αύγουστος οφείλει το όνομά του στον αυτοκράτορα Οκταβιανό ο οποίος τιμήθηκε από την Σύγκλητο με το προσωνύμιο Αύγουστος που σημαίνει σεβαστός.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ : Ο Σεπτέμβριος κατείχε την έβδομη θέση στη σειρά των μηνών, όπως δείχνει και το όνομά του καθώς septem στα λατινικά σημαίνει επτά.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ : Από την λέξη octo που σημαίνει οκτώ πήρα ο Οκτώβριος το όνομά του μια και στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος μήνας. Το 46 π.Χ. με την αλλαγή του ημερολογίου έγινε ο δέκατος μήνας αλλά κράτησε το όνομά του.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ : Είναι ο ενδέκατος μήνας του έτους σύμφωνα με το τωρινό ημερολόγιο, αλλά κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο ένατος μήνας γι αυτό και το όνομά του προέρχεται από τον αριθμό εννέα που στα λατινικά είναι novem.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ : Ο τελευταίος μήνας του έτους, ο πρώτος του χειμώνα, ο δέκατος του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου από όπου πήρε και το όνομά του. Decem στα λατινικά είναι το δέκα.
Οι μήνες των αρχαίων Ελλήνων
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες. Στην αρχαία Αθήνα κάθε μήνας είχε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) ή 29 ημέρες (κοίλος μήνας).
Οι μήνες αυτοί και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς
-
Εκατομβαίων (30 ημέρες) 16 Ιουλίου – 15 Αυγούστου
• Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου – 15 Σεπτεμβρίου
• Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου
• Πυανεψιών (29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου
• Μαιμακτηριών (30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου – 15 Δεκεμβρίου
• Ποσειδεών (29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου
• Γαμηλιών (30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου – 15 Φεβρουαρίου
• Ανθεστηριών (29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου – 15 Μαρτίου
• Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 16 Μαρτίου – 15 Απριλίου
• Μουνιχιών (29 ημέρες) 16 Απριλίου – 15 Μαΐου
• Θαργηλιών (30 ημέρες) 16 Μαΐου – 15 Ιουνίου
• Σκιροφοριών (29 ημέρες) 16 Ιουνίου – 15 Ιουλίου
Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν από τους αρχαίους μας νουμηνία.
Η πρώτη κάθε μήνα ονομαζόταν από τους Ρωμαίους καλένδαι.
Από εκεί βγήκε και το όνομα του ημερολογίου, το «calendar».
Κάθε μήνας έχει και δική του αγροτική ονομασία:
Μάρτιος: Φυτευτής
Απρίλης: Τριανταφυλλάς
Μάης: Κερασάρης
Ιούνιος: Θεριστής
Ιούλιος: Αλωνάρης
Αύγουστος: Συκολόγος
Σεπτέμβριος: Τρυγητής
Νοέμβριος: Μεσοσπορίτης / Σποριάς
Λαϊκά ονόματα μηνών
Εκτός από την επίσημη ονομασία των μηνών ο ελληνικός λαός έχει δώσει στους μήνες διάφορα άλλα λαϊκά ονόματα, σύμφωνα πάντα με τις γεωργικές ασχολίες που γίνονται σε καθέναν απ’ αυτούς:
Ο Ιανουάριος λέγεται και Γενάρης, Πρωτάρης (πρώτος μήνας του χρόνου), Καλαντάρης (λέμε τα κάλαντα), Γατόμηνας (ζευγαρώνουν οι γάτες), Κρυαρίτης (έχει μεγάλα κρύα), Μεσοχείμωνας (είναι ο μεσαίος μήνας τους χειμώνα), Τρανός, Μεγάλος Μήνας (έχει 31 μέρες).
Ο Φεβρουάριος λέγεται και Φλεβάρης, Κουτσοφλέβαρος, Κουτσός, Μικρός (γιατί έχει 28 μέρες), Φλιάρης (γιατί είναι ο τελευταίος μήνας του χειμώνα «φλιά = κατώφλι»), Κλαδευτής (γιατί κλαδεύουμε).
Ο Μάρτιος λέγεται και Μάρτης, Παλουκοκαύτης (ανάγκαζε, με το απρόοπτο κρύο του, να καίνε ακόμα και τα παλούκια για να ζεσταθούν), Βαγγελιώτης (γιατί γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου), Πουλιαντέρης, Ανοιξιάτης (είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης), Φυτευτής (γιατί φυτεύουμε).
O Απρίλιος λέγεται και Απρίλης, Άι – Γιωργίτης (γιατί γιορτάζει ο Άγιος Γεώργιος), Τριανταφυλλάς (γιατί ανθίζουν τα τριαντάφυλλα), Γρίλλης (γκρινιάρης.
Ο Μάιος λέγεται και Μάης, Κερασάρης (γιατί βγαίνουν τα κεράσια), Πράσινος (γιατί πρασινίζει ο τόπος), Πενταδείλινος (γιατί μεγαλώνει η μέρα), Λούλουδος (γιατί ανθίζουν τα λουλούδια).
Ο Ιούνιος λέγεται και Θεριστής (γιατί θερίζουμε τα σπαρτά), Άι – Γιαννίτης (γιατί στις 24 γιορτάζουμε τη γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου).
Ο Ιούλιος λέγεται και Αλωνιστής, Αλωνάρης (γιατί αλώνιζαν τα σιτάρια), Άι – Λιάτης (γιατί στις 20 γιορτάζουμε τον Προφήτη Ηλία).
Ο Αύγουστος λέγεται και Δριμάρης (δρίμες = οι έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου που κατά τη λαϊκή δοξασία είναι δυσοίωνες), Πενταφάς (λόγω της αφθονίας των καρπών), Καλός Μήνας, Παχομύγης (γιατί είναι παχιές οι μύγες), Συκολόγος (γιατί ωριμάζουν τα σύκα).
Ο Σεπτέμβριος λέγεται και Τρυγητής (γιατί γίνεται ο τρύγος των σταφυλιών), Σταυριάτης (γιατί στις 14 γιορτάζουμε την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού), Ορτυκολόγος (γιατί εμφανίζονται τα αποδημητικά ορτύκια).
Ο Οκτώβριος λέγεται και Βροχάρης (γιατί αρχίζουν τα πρωτοβρόχια), Άι – Δημητριάτης (γιατί στις 26 γιορτάζουμε τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου).
Ο Νοέμβριος λέγεται και Νοέμβρης, Αρχαγγελίτης, Άι -Ταξιάρχης (γιατί στις 8 γιορτάζουμε τη γιορτή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ), Μεσοσπορίτης ( γιατί σε αρκετές περιοχές της πατρίδας μας βρίσκονται στο μέσο της σποράς).
Ο Δεκέμβριος λέγεται και Νικολοβάρβαρα (γιατί στις 4 γιορτάζουμε τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας και στις 6 του Αγίου Νικολάου), Χριστουγεννιάτης (γιατί στις 25 γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα).
Ποντιακή ονομασία μηνών
Καλανταρτς (Γενάρης)
Κουντουρον (Φλεβάρης)
Μαρτς (Μάρτης)
Απριλτς (Απρίλης)
Καλομηνας (Μάης)
Κερασουνος (Ιούνης)
Χορτοθερτς (Ιούλης)
Αυγουστον (Αύγουστος)
Σταυριτες (Σεπτέμβρης)
Τρυγομηνας (Οκτώβρης)
Αεργιτες (Νοέμβρης)
Χριστιαναρτς (Δεκέμβρης)