Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις την αλήθεια για οτιδήποτε, είναι να καθαρίσεις το μυαλό σου από προκαταλήψεις και προηγούμενες εντυπώσεις, να παραμείνεις ανοιχτός στις εξελίξεις και να βιώσεις ο ίδιος από κοντά την εμπειρία.
Αυτό ακριβώς συνέβη σε μένα κατά τη διάρκεια της πρόσφατης εκδρομής του Συλλόγου μας στην Τουρκία…
Η συμμετοχή μου στην πρόσφατη 11ήμερη εκδρομή του Συλλόγου μας στην Τουρκία ήταν ένα πραγματικό σοκ. Έχοντας επισκεφθεί την Τουρκία πριν από μισό αιώνα περίπου, είχα ακόμα στο μυαλό μου εκείνες τις εικόνες για τη γείτονα χώρα. Η σημερινή πραγματικότητα αποδείχθηκε εντελώς διαφορετική και οφείλω να ομολογήσω ότι σε καμία περίπτωση δεν ήμουν προετοιμασμένος να συναντήσω όλα όσα θαύμασα στην Τουρκία, τα οποία ειλικρινά με προβλημάτισαν σε σχέση με την κατάσταση στη χώρα μας και με οδήγησαν σε παρατεταμένη μελαγχολία…
Το οδοιπορικό στην Τουρκία, ξεκινώντας από την Κωνσταντινούπολη, συνεχίζοντας στα βάθη της ενδοχώρας και επιστρέφοντας στα μικρασιατικά παράλια, ήταν αρκετό για να σχηματίσω μία, νομίζω, ρεαλιστική εικόνα και γνώμη για τη σύγχρονη Τουρκία. Και πιστέψτε με, αυτή η γνώμη είναι εξαιρετικά θετική…
Το ταξίδι μας ξεκίνησε με την πτήση μας από την Αθήνα προς Αλεξανδρούπολη, από όπου μεταφερθήκαμε με πούλμαν προς τα σύνορα για να περάσουμε στη γείτονα χώρα. Εκεί άρχισαν οι «εκπλήξεις»… Περνώντας από το σχετικό έλεγχο στο τελωνείο των Κήπων αντικρίσαμε μία εικόνα πλήρους εγκατάλειψης. Τόσο οι εσωτερικές, όσο και οι εξωτερικές εγκαταστάσεις βρίσκονται σε μαύρο χάλι. Προβληματίστηκα έντονα, γιατί βεβαίως πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, ουσιαστικά, εκτός από τα ελληνικά, πρόκειται και για τα ευρωπαϊκά σύνορα. Αυτός ο αρχικός προβληματισμός μου μετατράπηκε σε μελαγχολία όταν πλέον εισήλθαμε στην Τουρκία και διαπιστώσαμε ότι οι εγκαταστάσεις του τουρκικού τελωνείου στα Ύψαλα βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση και είναι αντίστοιχες με αυτές των ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών! Η κατάντια των ελληνικών τελωνείων υπερθεματίστηκε από την άψογη εικόνα των αντίστοιχων τουρκικών, λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα… Και αυτή, δυστυχώς, ήταν μόνο η αρχή!
Στη διαδρομή από τα Ύψαλα για την Κωνσταντινούπολη δεν μπορείς να μην θαυμάσεις το εντυπωσιακό οδικό δίκτυο, το οποίο επίσης προσομοιάζει με αντίστοιχα ευρωπαϊκών χωρών. Σε όλο το μήκος του οδοστρώματος υπήρχε παράλληλα δενδροφύτευση, κάμερες ασφαλείας επόπτευαν την κίνηση και λειτουργούσαν άψογα όλα τα σύγχρονα μέσα.
Και όταν βέβαια φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη, οι συγκρίσεις πλέον ξέφυγαν… Μία εντυπωσιακή πόλη, πραγματικά κοσμοπολίτικη και αμέσως καταλαβαίνεις από την αύρα της γιατί οι Βυζαντινοί επέλεξαν αυτό το σημείο για να χτίσουν την πρωτεύουσά τους που έμελλε να είναι το σπουδαιότερο κέντρο του κόσμου για αιώνες… Ως γνωστόν, είναι κτισμένη σε 7 λόφους, με τη μαγεία του του Βοσπόρου, του Κεράτιου Κόλπου και συνολικά της Πόλης να της προσδίδουν μία απαράμιλλη μοναδικότητα. Η κρουαζιέρα μας στο Βόσπορο θα μείνει για πάντα χαραγμένη μέσα μας, αφού όλα όσα αντικρίσαμε τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στην ασιατική πλευρά της πόλης ήταν άκρως εντυπωσιακά. Και όμως, αυτή η τεράστια πόλη – πληθυσμού 15 εκατομμυρίων! – εμπορικό κέντρο της Τουρκίας και της ευρύτερης περιοχής, διοικείται άψογα, κινείται και προωθεί σύγχρονα πρότυπα, ενώ βεβαίως όλοι μείναμε άφωνοι από την καθαριότητα που τη διακρίνει και τη συνολική, υποδειγματική λειτουργία της. Ειλικρινά, ειδικά στον τομέα της καθαριότητας και της ασφάλειας, δεν έχει να ζηλέψει απολύτως τίποτα από τις πιο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και οι συγκρίσεις με την Αθήνα είναι, δυστυχώς, αποκαρδιωτικές…
Σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις
Και αν κάποιος πιστεύει ότι αυτές οι εικόνες έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη αποτελεί τη «βιτρίνα» της Τουρκίας, είναι πολύ γελασμένος… Στις 11 μέρες παραμονής μας στη γείτονα χώρα διασχίσαμε ένα μεγάλο μέρος της, αφού εισχωρήσαμε αρκετά βαθιά προς την ανατολή και οι υποδειγματικές εικόνες διαδέχονταν η μία την άλλη! Πράγματι, σε κάθε πόλη εντυπωσιαζόσουν από τη φροντίδα της Πολιτείας για τους πολίτες, για τον καλλωπισμό των πόλεων, το πράσινο, τους κήπους και βεβαίως την καθαριότητα, που δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και ανεβάζουν το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους. Σε αντίθεση με τη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης στη χώρα μας, όσοι επιμελούνται και διατηρούν αυτές τις εξαιρετικές συνθήκες στις τουρκικές πόλεις είναι άξιοι συγχαρητηρίων και βαθμολογούνται με άριστα!
Εκείνο που προσωπικά μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν ότι σε όλες αυτές τις διαδρομές χιλιάδων χιλιομέτρων που διανύσαμε (μάλιστα, με εξαιρετικά χαμηλά διόδια, σε αντίθεση με την «αφαίμαξη» που γίνεται εδώ στους ταξιδιώτες) και δεκάδες χωριά, κωμοπόλεις και πόλεις που περάσαμε, σε κανένα δεν είδαμε το απεχθές ελληνικό φαινόμενο με τις χωματερές που «κοσμούν» τον εκάστοτε οικισμό είτε στην είσοδο είτε στην έξοδό του – σε αντίθεση με τη χώρα μας που βρίσκεται στο αντίθετο, αλγεινό άκρο… Σε γενικές γραμμές, τόσο από όσα είδαμε οι ίδιοι όσο και από όσα πληροφορηθήκαμε, αυτά τα βασικά ζητήματα τα έχουν λύσει οι γείτονες για τη λειτουργία των πόλεών τους με τους καλύτερους και πιο σύγχρονους τρόπους, ενώ μάλιστα η εκτενής τουρκική βιομηχανία αναπτύσσεται σε ειδικά διαμορφωμένα, κατάλληλα σχεδιασμένα βιομηχανικά πάρκα που βρίσκονται κάποια χιλιόμετρα έξω από τις πόλεις – ένα φαινόμενο που επίσης συναντάται στις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Μιλώντας μάλιστα για την εκβιομηχάνιση της Τουρκίας, διαπιστώσαμε ότι η Τουρκία κατέχει υψηλότατη παγκοσμίως θέση στην παραγωγή εμπορικών οχημάτων (φορτηγών, λεωφορείων, βαν κ.λπ.), αλλά και γεωργικών μηχανημάτων κάθε είδους. Και αυτός δεν είναι ο μόνος τομέας που αναπτύσσεται ταχέως η τουρκική βιομηχανία, την ώρα που οι απέραντες πεδιάδες της χώρας συμβάλλουν στην κάλυψη των διατροφικών αναγκών του διαρκώς αυξανόμενου πληθυσμού της (σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα απογραφικά στοιχεία ανέρχεται σε 93 εκατομμύρια!). Επιπλέον, ενώ επισκεφθήκαμε πολύ μεγάλες τουρκικές πόλεις (Κωνσταντινούπολη, Καισάρεια, Ικόνιο, Σμύρνη), δε συναντήσαμε πουθενά ομάδες ανθρώπων που γκετοποιούν σημεία των πόλεων (είτε αυτοί είναι πρόσφυγες, είτε άστεγοι, είτε παιδιά που ζητιανεύουν σε φανάρια, είτε ναρκομανείς κ.ο.κ.), απόδειξη και της μεγαλύτερης κρατικής μέριμνας για τις αδύναμες ομάδες.
Επιπλέον, οι καταυλισμοί των Ρομά είναι όλοι ιδιαιτέρως προσεγμένοι και φροντισμένοι, με τροχόσπιτα και προφανώς γίνονται προσπάθειες να μην αισθάνονται παραγκωνισμένοι και αποκλεισμένοι από την οικονομική και κοινωνική σφαίρα. Οι δυνατότητες της χώρας στον τουρισμό αξιοποιούνται όλες στο έπακρο, έχουν κατασκευαστεί τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες, όχι μόνο στα τουρκικά παράλια, αλλά και στην ενδοχώρα, που μπορούν να φιλοξενήσουν με άνεση τα εκατομμύρια των επισκεπτών, ενώ παρατήρησα ότι σε όλες τις πόλεις «τρέχουν» προγράμματα κατασκευών συγκροτημάτων πολυκατοικιών από την κρατική κατασκευαστική εταιρία της Τουρκίας, παρέχοντας βέβαια με αυτόν τον τρόπο θέσεις εργασίας, αλλά και λύσεις στο στεγαστικό ζήτημα.
Σμύρνη, 48 χρόνια μετά
Για μένα προσωπικά όμως, όπως ανέφερα στην αρχή του άρθρου, η μεγάλη έκπληξη (ή και… σοκ) ήρθε κατά την επίσκεψή μας στη Σμύρνη τις τελευταίες μέρες του ταξιδιού μας. Είχα την τύχη να επισκεφθώ την τρίτη μεγαλύτερη τουρκική πόλη πριν από 48 χρόνια, αλλά είχα βιώσει τα άκρως αντίθετα συναισθήματα! Η Τουρκία και συγκεκριμένα η Σμύρνη ήταν τότε πολλά βήματα πίσω από την Ελλάδα. Οι υποδομές και οι εγκαταστάσεις ήταν από κακές έως ανύπαρκτες. Ένα θέαμα που μου έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη ήταν οι οδοκαθαριστές της πόλης που τότε καθάριζαν τους κεντρικούς δρόμους με… αφάνες! Και όταν αναφέρομαι σε κεντρικούς δρόμους, μη θεωρήσετε τίποτα… λεωφόρους, αλλά έναν κεντρικό οδικό άξονα που εφαπτόταν της θάλασσας και είχε από δύο λωρίδες σε κάθε κατεύθυνση…
Τώρα; Η μέρα με τη νύχτα!
Η Σμύρνη είναι πλέον μία σύγχρονη, ευρωπαϊκή πόλη, έχει πενταπλασιάσει το μέγεθός της, διαθέτει άριστο πολεοδομικό σχεδιασμό, εντυπωσιακό οδικό δίκτυο – ο κεντρικός παραλιακός δρόμος μήκους 20 χλμ. αριθμεί πέντε λωρίδες σε κάθε κατεύθυνση, με χώρους πρασίνου, αθλοπαιδιών, ποδηλατοδρόμων, 300 μέτρα από τη θάλασσα, μετά από σχετικά έργα που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια και αναμόρφωσαν την πόλη!
Είναι η Τουρκία… επίγειος παράδεισος;
Σε καμία περίπτωση. Ωστόσο, δε γίνεται να μην αναγνωριστεί η τεράστια πρόοδος που έχει επιτευχθεί τις τελευταίες δεκαετίες και με προοπτική αυτή να συνεχιστεί απρόσκοπτα.
Η Τουρκία έχει βεβαίως τα προβλήματά της. Ο Τούρκος αρχηγός της εκδρομής και ξεναγός μας μάς είχε ενημερώσει εξ αρχής να αποφύγουμε την αγορά αλκοολούχων ποτών, τα οποία, πράγματι, είναι πανάκριβα. Αντίστοιχα, πολύ ακριβό για τα δεδομένα της Τουρκίας και τα εισοδήματα των πολιτών της είναι το κρέας. Τούτο έχει την εξήγησή του, αφού στις μουσουλμανικές χώρες αποκλείεται το χοιρινό κρέας (το οποίο στις ευρωπαϊκές χώρες καλύπτει το 60% της κατανάλωσης κρέατος) για θρησκευτικούς λόγους, με αποτέλεσμα να εκτινάσσεται η τιμή των άλλων κρεάτων. Ωστόσο, τα υπόλοιπα είδη διατροφής και βασικής διαβίωσης είναι φθηνά για τα λαϊκά στρώματα (σε συνάρτηση ακόμα και με τους χαμηλούς μισθούς, αφού ο κατώτατος μισθός στην Τουρκία ανέρχεται στα 350 ευρώ).
Χαρακτηριστικά θα σημειώσω ορισμένες ενδεικτικές τιμές προϊόντων σε ευρώ: Οδοντόκρεμα 1,33 – Πεπόνι 0,19/κιλό – Καρπούζι 0,19/κιλό – Μελιτζάνες 0,37/κιλό – Λεμόνια 0,33/κιλό – Ζυμαρικά Barilla 500γρ 0,98 – Λινγκουΐνι Ζυμαρικά 0,56 – Φακές 2,68/κιλό – Οργανικό ρύζι 2,5/κιλό – Γάλα 0,91/λίτρο – Κοτόπουλο κομμένο 2,68/κιλό – Τυρί 4,55/κιλό – Λάδι 6,8/λίτρο – Γάλα διαρκείας 0,75/λίτρο – 10 αυγά 1,55 – Ψωμί τοστ μεγάλη συσκευασία 0,92/κιλό – Κρεμμύδια 0,31/κιλό – Ντομάτες 0,80/κιλό – Πατάτες 0,32/κιλό.
Επιπλέον, για να εκμεταλλευτούν απόλυτα τις τουριστικές εισροές, έχουν επιλέξει να έχουν πολύ υψηλές τιμές εισόδου στους χώρους των μουσείων και γενικού ενδιαφέροντος, αφού η κατώτατη τιμή ξεκινά από 20 ευρώ και φτάνει ακόμα και στα 50 ευρώ στα αξιοθέατα μεγάλου ενδιαφέροντος.
Τολμώ να πω ότι, τουλάχιστον προσωπικά, το πιο ενοχλητικό στις μεγάλες και τις μικρές πόλεις που επισκεφθήκαμε (όσοι οικισμοί έχουν κάτω από 20.000 θεωρούνται… χωριά) ήταν η φασαρία που κάνουν 4-5 φορές καθημερινά οι Χοτζάδες, γεγονός που δε συνάδει με τη σύγχρονη, κατά τα άλλα, λειτουργία των πόλεων.
Συνολικά πάντως, το μεγαλύτερο πρόβλημα που διαπιστώνει κανείς είναι ότι για τα δικά τους δεδομένα επικρατεί ακρίβεια και πληθωρισμός (χαρακτηριστικά θυμάμαι ότι στην πρώτη επίσκεψή μου στην Τουρκία τότε η αναλογία τουρκικής λίρας δολαρίου ήταν 1 προς 2 και τώρα είναι 1 προς 34!).
Σίγουρα πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα και είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια η τουρκική οικονομία έχει δεχτεί πολύ μεγάλες πιέσεις. Κατά τα άλλα όμως οι γείτονες έχουν πραγματοποιήσει άλματα. Σε επίπεδο εικόνας και λειτουργίας, έχουν φτάσει τα ευρωπαϊκά επίπεδα ανεπτυγμένων χωρών. Και σε πιάνει το παράπονο πώς τα κατάφεραν να έχουν βρεθεί σε αυτό το σημείο, ενώ η Ελλάδα έχει κατρακυλήσει στον πάτο του βαρελιού!
Πώς οι γείτονες προοδεύουν, ενώ εμείς οπισθοδρομούμε;
Αναπόδραστα, μετά από ένα τέτοιο ταξίδι που σου ανοίγει τα μάτια για να δεις την πραγματικότητα και όχι αυτό που είχες μάθει να πιστεύεις, κατακλύζεσαι από ερωτήματα και απορίες. Το κυριότερο αυτή τη φορά είναι πώς οι Τούρκοι κατάφεραν να προοδεύσουν τόσο πολύ τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ εμείς μείναμε τόσο πίσω, παρά το γεγονός ότι, θεωρητικά και πρακτικά, είχαμε ξεκινήσει από καλύτερη αφετηρία με την είσοδό μας μάλιστα στην τότε ΕΟΚ από τις αρχές της δεκαετίας του‘80!
Πρώτα από όλα, να σημειώσω εμβόλιμα ότι μου απαντήθηκε μία απορία που είχα εδώ και χρόνια. Ο σχεδιασμός και η υλοποίησή του φέρνουν αποτελέσματα και έτσι εξηγείται πώς ο «Νεοσουλτάνος» Ερντογάν, παρά το τεράστιο έλλειμμα δημοκρατίας που έχει προκαλέσει και τα πολλά, αρνητικά πολιτικά του χαρακτηριστικά, επανεκλέγεται διαρκώς εδώ και 20 χρόνια. Γιατί μέσα αυτά τα 20 χρόνια, βελτίωσε σημαντικά τις υποδομές της Τουρκίας και συνεπώς τη ζωή του λαού της…
Το βασικό, όμως, συμπέρασμα που μας αφορά, είναι βεβαίως ότι το πλήρως ανίκανο και ακατάλληλο πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας εδώ και μία 30ετία φάνηκε κατώτερο των περιστάσεων, υπονομεύοντας το παρόν και το μέλλον μας με τον ανύπαρκτο σχεδιασμό, τη μηδενική ανάπτυξη, την εξάπλωση της διαφθοράς και την ανικανότητα να αντιμετωπίσει τα συσσωρευμένα προβλήματα.
Βέβαια, για να κοιτάμε πάντα και τη δική μας την καμπούρα, ευθύνες φέρει και ο ίδιος ο λαός. Όχι ίσως τις μεγαλύτερες, αλλά δεν είναι… αναμάρτητος. Βολεύτηκε σε αυτήν την κατάσταση, κοιτάζοντας ο καθένας το ατομικό του συμφέρον και όχι τη «μεγάλη εικόνα». Σε ορισμένες στιγμές αγανάκτησης δεν μπορώ να ελέγξω τις σκέψεις ότι όλοι αυτοί που κατέστρεψαν τη χώρα μας και συνεχίζουν μέχρι σήμερα απτόητοι και ατιμώρητοι, θα έπρεπε να ριχτούν στον Καιάδα! Όλοι αυτοί που μας έφεραν σε αυτήν την παρακμή, όταν στη γείτονα χώρα, τουλάχιστον έχουν πετύχει τα αυτονόητα!
Σαράντος Φιλιππόπουλος