ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ (Θρησκευτικά – Λαογραφικά) – Του Αντώνη Ταμπάκη

Στην Ελλάδα, κατά διάφορα χρονικά διαστήματα και σε διάφορες περιοχές, γίνονται πανηγύρια. Συνήθως, αυτά γίνονται το καλοκαίρι, επ’ευκαιρία και των καλοκαιρινών διακοπών, οπότε επισκέπτονται τις περιοχές και οι καταγόμενοι από αυτές.

Τα πανηγύρια αυτά είναι θρησκευτικά, λαογραφικά ή μεικτά. Τα θρησκευτικά πανηγύρια συνδέονται με πανηγυρίζουσες Δεσποτικές, θεομητορικές εορτές, με πολιούχον προστάτην άγιον η μονήν της περιοχής. Τα λοιπά πανηγύρια διενεργούνται επ’ ευκαιρία ιστορικού η εθνικού γεγονότος. Συνήθης είναι η διενέργεια μετά τον εσπερινόν ή την θείαν λειτουργίαν «τράπεζας», όπου παρέχεται δωρεάν εις τους πανηγυρίζοντας γεύμα ή δείπνον, παρασκευαζόμενον από τοπικά προϊόντα και φαγητά. Την σχετικήν δαπάνην επωμίζεται, εκ περιτροπής, ετησίως κάτοικος της περιοχής, ως τάμα αυτού και της οικογενείας του, ο επονομαζόμενος «πανηγυράς». Τα χρησιμοποιούμενα μουσικά όργανα («ζυγιά») κατά τον διενεργούμενον χορόν, είναι παραδοσιακά της περιοχής. Τα τραγούδια είναι και αυτά, κατά το πλείστον, δημοτικά παραδοσιακά και μερικά μάλιστα της τοπικής διαλέκτου, «ντοπιολαλιάς». Χορεύονται, συνήθως τοπικοί χοροί. Μεταξύ αυτών είναι και ο «Τσακώνικος», «Ικαριώτικος», Κρητικός, μπάλλος και η Τράτα Μεγάρων.

Σε ορισμένες περιοχές διενεργούνται ταυτοχρόνως και διάφοροι αγώνες ιππικοί, δρόμου. Μεταξύ των ενδυμασιών των φερομένων υπό των εορταζόντων, περιλαμβάνονται και οι τοπικές εθνικές. Επίσης, συνηθίζεται και η διενέργεια, υπέρ του ναού, πλειστηριασμών διαφόρων αντικειμένων, σφαγέντων ή ζώων ζώντων, κοσμημάτων, αφιερωμάτων κ.λπ.

Στις αμπελουργικές περιοχές, λαμβάνει μερικές φορές μορφήν παανηγυριού και ο τρύγος και το «πάτημα των σταφυλιών», για την παραγωγή μούστου, που θα αποτελέση το νέο κρασί.

Ωρισμένα πανηγύρια αποτελούν κατάλοιπα ειδωλολατρικών τοιούτων. Μερικά εξ αυτών υιοθέτησε και ο Χριστιανισμός, εφόσον δεν αντέκειντο εις αυτόν.

Τα πανηγύρια απησχόλησαν όλους τους διαπρεπείς λαογράφους μας. Ενδεικτικώς έστω, πρέπει να αναφερθούν μερικοί εξ αυτών, ως Μερακλής Μ.Γ., Μέγας Γ.Α., Χατζηφώτης Δ.Μ., Μηνάς Αλεξιάδης, Λουκάτος Δ.Σ., Γεώργιος Μιχαηλίδης-Νουάρος, Ανδρέας Λεντάκης, Κουκουλές Φαίδων, Ήμελλος Στ., Βέης Ν., Κυριακίδης Στ., Ταρσούλη Γ.

Ορισμένα (συνήθως) εκκλησιαστικά πανηγύρια της περιοχής του, της Σκιάθου, περιγράφει και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Υφίσταται στενή σχέσις μεταξύ εθίμων προερχομένων εκ της λαογραφίας και νομικής.

.

Ενδεικτική βιβλιογραφία.

Ελληνικά λαϊκά πανηγύρια, Βασίλειος Πλάτανος (Προλόγισμα Στρατή Μυριβήλη, Χαρακτικά Ράλλη Κοψίδη), 1963 Μηνάς Αλεξιάδης, Εθμικοί Εκκλησιαστικοί Πλειστηριασμοί, Ανάτυπον Επιστημονικής, Επετηρίδος Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου, Ιωαννίνων. 1977, Ίδιος, Δίκαιο και Λαϊκός Πολιτισμός (συγκεντρωτική αναδημοσίευσις προηγουμένων κειμένων, με συμπληρωμένα νέα στοιχεία και βιβλιογραφία), 2017 Βαρβούνης Μ.Γ., Εισαγωγή στη θρησκευτική Λαογραφία, Τόμος Β’, όπου εν τέλει του τόμου, παρατίθεται λεπτομερής κατάλογος της Ελληνικής και Ξενόγλωσσου βιβλιογραφίας, περί της λαογραφίας, εν γένει.

.

Αντώνιος Ι. Ταμπάκης