Από τα παιδικά και σχολικά μας χρόνια μαθαίνουμε να τιμούμε και να γιορτάζουμε την επέτειο του «ΟΧΙ».
Οι πρωταγωνιστές που αναδεικνύει η Ιστορία και τα κίνητρά τους όμως εξαντλούνται στην εξήγηση του ηρωισμού του ελληνικού έθνους.
Ποιος όμως είναι ο βαθύτερος συμβολισμός του «ΌΧΙ»; Ποιοι είναι οι μύθοι που δημιούργησε, ποιες οι πραγματικότητες που συγκάλυψε και εν τέλει ποια η ουσία του; Αυτά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να μας απασχολούν και να μας δίνουν απαντήσεις ακόμα και στις προκλήσεις του Σήμερα.
Η συνταξιούχος συναδέλφισσά μας Καλλιόπη (Πόπη) Μητρογώγου, η οποία είχε υπηρετήσει στα καταστήματα Βόλου, Σπύρου Μερκούρη, ως Υποδιευθύντρια στο Ψυχικό και στο Μαρούσι και ως Διευθύντρια στο Κολωνάκι και στον Αερολιμένα Αθηνών, είναι ένα από τα “εξέχοντα” μέλη του Συλλόγου μας, με συνέπεια, αγωνιστικότητα και διαρκή παρουσία στις δραστηριότητές μας. Η συναδέλφισσα μας απέστειλε το κάτωθι άρθρο του Ντίνου Χαραλαμπίδη, που σίγουρα αξίζει να το διαβάσουμε όλοι και να προβληματιστούμε.
Σε κάθε περίπτωση, ο πραγματικός και ουσιαστικός ήρωας της εθνικής μας επετείου, δεν ήταν άλλος από τον ελληνικό λαό που ύψωσε τα στήθη του απέναντι στο θηρίο του φασισμού. Και αυτό οφείλουμε να το διαφυλάττουμε ως κόρη οφθαλμού στη συλλογική μας μνήμη.
Ευχαριστούμε την αγαπητή Πόπη και ελπίζουμε όλοι να είμαστε πάντοτε σε ετοιμότητα να πούμε τα «ΌΧΙ» που απαιτούνται σε οποιονδήποτε προσπαθεί να επιβληθεί στις ζωές μας…
1.- Ο Μύθος του « Όχι»
Σύμφωνα με διεθνείς συνθήκες, ένα «τελεσίγραφο» επιδίδεται από ένα κράτος σε άλλο για να κάνει γνωστή μια απαίτησή του πρώτου προς το δεύτερο. Θα περιλαμβάνει την αιτιολογημένη «απαίτηση», μια προθεσμία εκπλήρωσής της και μια «ποινή» (συνέπειες), αν αυτή δεν εκπληρωθεί. Η «συνέπεια» από την άρνηση συμμόρφωσης μπορεί να είναι και η κήρυξη πολέμου. Επίσης, το τελεσίγραφο (διεθνώς: ultimatum) υπονοεί ότι είναι η τελευταία προειδοποίηση και ότι δεν είναι διαπραγματεύσιμο, εκτός αν προκύψουν νέα στοιχεία ή μπει η συζήτηση σε νέες βάσεις. Τέλος, οι διεθνείς συνθήκες (Χάγη, ΟΗΕ κλπ.) ενθαρρύνουν ή επιβάλλουν τη επίδοση τελεσιγράφων πριν από την έναρξη εχθροπραξιών μεταξύ δύο κρατών, σε μια προσπάθεια μείωσης των ανεξέλεγκτων πολεμικών συγκρούσεων. Επειδή όμως ο πόλεμος είναι εφαρμογή δύναμης ή απλά επίδειξη δύναμης, πολλές φορές οι εχθροπραξίες αρχίζουν χωρίς την επίδοση τελεσιγράφου. Σε άλλες πάλι, η διατύπωσή του ή η «προθεσμία συμμόρφωσης» είναι έτσι διαμορφωμένες ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι δεσμευτικό για τον παραλήπτη και να μην αφήνει περιθώρια αντίδρασης άλλης απ΄την έναρξη εχθροπραξιών.
Από τις δυνάμεις του Άξονα, η Γερμανία και η Ιαπωνία δεν επέδωσαν ποτέ τελεσίγραφα στις χώρες στις οποίες επιτέθηκαν. Στις περιπτώσεις αυτές είχαμε τον λεγόμενο «αιφνίδιο πόλεμο». Η Ιταλία πάλι, επέδιδε τελεσίγραφο, διατυπωμένο όμως με τρόπο που δεν αποτελούσε τελεσίγραφο, αλλά στην ουσία μια ανακοίνωση έναρξης εχθροπραξιών, δηλαδή κήρυξη πολέμου. Δεν περιείχε πρακτικά εφαρμόσιμα χρονικά περιθώρια αντίδρασης. Ανακοίνωνε απλώς ότι τα στρατεύματά της εισέρχονται άμεσα στο ελληνικό έδαφος με σκοπό να κινηθούν ελεύθερα, όπου θέλουν, χωρίς να ενημερώνουν καν! Η μόνη διατυπωμένη «απαίτηση» ήταν να …μην συναντήσουν οποιαδήποτε αντίσταση! Τέλος δεν αναφέρονται «συνέπειες μη συμμόρφωσης», που σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν άλλη από την κήρυξη πολέμου. Ο λόγος είναι φανερός βέβαια Γιατί στην πράξη έχομε «αιφνίδια εισβολή» ιταλικών στρατευμάτων στην ελληνική επικράτεια, πράγμα που από μόνο του συνιστά πολεμική επιθετική ενέργεια!
2.- ΌΧΙ!… Τεχνικά δεν υπήρξε καμιά άρνηση, κανένα «όχι» στην ιταλική εισβολή
Επιστρέφω λοιπόν στα ερωτήματα που έθεσα κοντά στην αρχή: Τι ακριβώς λοιπόν «αρνήθηκε» ο Μεταξάς; Η απάντησή του στο «τελεσίγραφο» ήταν: «λοιπόν, έχουμε πόλεμο»! Που φυσικά ήταν σωστή σαν διαπίστωση, αλλά δεν συνιστούσε άρνηση σε κάτι. Η αντίθεση στις επιλογές των δύο χωρών και η ένταξή τους σε διαφορετικά στρατόπεδα του νέου ιμπεριαλιστικού πολέμου που είχε ξεσπάσει πριν λίγο, ήταν γνωστή και δεδομένη . Οι Ιταλοί ήταν από τις μεγάλες δυνάμεις του ιμπεριαλιστικού Άξονα, ενώ μικρή Ελλάδα είχε ταυτίσει την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ελληνικής αστικής τάξης με τα συμφέροντα της αστικής τάξης της ιμπεριαλιστής μεγάλης Βρετανίας.
Οι Ιταλοί είχαν εισβάλει σε ξένη χώρα και μάλιστα ουδέτερη, με σκοπό να κάνουν κατάληψη και κατοχή. Και σε ένα χέρσο χωράφι να πηδούσαν τη μάντρα και να έμπαιναν, σε ένα ακατοίκητο σπίτι να έσπαγαν το τζάμι και να έκαναν το ίδιο, πάλι θα ήταν παράνομοι. Για τους ιδιοκτήτες δε, θα ήταν αυτονόητο όχι απλά να αρνηθούν, αλλά να πάρουν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα να διώξουν τους εισβολείς από εκεί που ήρθαν. Πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για ένα κράτος και έναν λαό, αναγνωρισμένα μέλη της διεθνούς κοινότητας, με παράδοση και ιστορία που, όποια προβλήματα κα αν έχει, δεν παύει να διατηρεί το δικαίωμα για ελευθερία και ανεξαρτησία. Και, στην περίπτωση που κάποιοι πολίτες αυτού του κράτους, θα επέλεγαν να αποδεχτούν το αποτέλεσμα της εισβολής, θα άξιζε να τους πετάξουν κι αυτούς σαν προδότες, μαζί με τα αφεντικά τους. Αυτό το νόημα είχε και η επιστολή του Ζαχαριάδη προς τους κομουνιστές και τους υπόλοιπους πατριώτες αγωνιστές.
Ο Μεταξάς λοιπόν δεν είπε κανένα Όχι!… Ο βασιλιάς, ο αστικός πολιτικός κόσμος, η στρατιωτική ηγεσία, η ίδια η αστική τάξη δεν είπαν όχι!… Όλοι αυτοί που αποτελούσαν την «Επίσημο Ελλάδα» δεν είπαν όχι στους Ιταλούς. Αντίθετα μάλιστα, όλοι τους λίγο ή πολύ σκέφτηκαν και μέτρησαν το ενδεχόμενο να πουν «ναι», να προσχωρήσουν δηλαδή στον χιτλεροφασιστικό Άξονα! Ήταν έτοιμοι να παραδώσουν τα κλειδιά της χώρας, να συναινέσουν στην υποδούλωση του ελληνικού λαού, γιατί αυτό υπαγόρευαν τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου που είχαν ταχτεί να υπηρετούν. Και όταν μερικούς μήνες αργότερα, με την εισβολή των Γερμανών, κατέρρεε όλο το σύστημα εξουσίας τους κάτω από την προδοσία κάποιων και την ολιγωρία κάποιων άλλων, τότε διαλύθηκαν σαν «ομάδες» και κατέληξαν υπηρέτες ξεχωριστών αφεντάδων.
Προς το παρόν πάντως, προτίμησαν να παραμείνουν προσκολλημένοι στο μύθευμα του Όχι… Το Έπος του σαράντα ήταν ένα καλό άλλοθι για όλα αυτά τα κοινωνικά παράσιτα. Χάρη στον γνήσιο πατριωτισμό των απλών φαντάρων που έτρεξαν με περίσσιο ενθουσιασμό στην επιστράτευση, τις λειψές αμυντικές πολεμικές προετοιμασίες που είχε προλάβει το τεταρτοαυγουστιανό καθεστώς με τη στρατιωτική ηγεσία, τον γνήσιο πατριωτισμό και τον επαγελματισμό των κατώτερων, ανώτερων και ελάχστων ανώτατων αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, το «Λαϊκό Εθνικό Έπος του Σαράντα» είχε αρχίσει να γράφεται στα Βουνά της Αλβανίας. Και αποτελούσε μια καλή ευκαιρία για όλα τα παράσιτα και τους καιροσκόπους, να περάσουν το παραμύθι του «πανεθνικού αλβανικού έπους» και, μέσα από αυτό να εγγάψουν υποθήκες για μελλοντικές υποχωρήσεις και προδοσίες, για νέες επιθέσεις ενάντια στο λαϊκό εργατικό κίνημα.
Ο μόνος συμβολισμός του «όχι» είναι ο αγώνας του λαού κατά του φασισμού
Βέβαια, παρά την παντοδυναμία της προπαγάνδας τους που μπορούσε κάθε στιγμή να κάνει το μαύρο άσπρο, δεν ήταν δυνατόν να στηρίζονται επ’ άπειρον σε ένα ανύπαρκτο «όχι». Έτσι, με την πάροδο του χρόνου,κατασκεύασαν διάφορους «συμβολισμούς» του όχι, το φόρτισαν συναισθηματικά,με ταινίες, τραγούδια, πρόσθεσαν μεμονωμένα περιστατικά ηρωισμού στις μάχες, εθνικιστικές ακρότητες και αρκετή προπαγανδιστική σάλτσα, στοχεύοντας όχι στην ορθολογική λειτουργία του μυαλού, αλλά στο συναίσθημα του αναγνώστη, του θεατή, του μαθητή… Και έστησαν ένα ολόκληρο σκοταδιστικό αντιδραστικό κατασκεύασμα με το οποίο βομβαρδίζουν ογδόντα χρόνια τώρα τις συνειδήσεις, κρύβοντας ή διαστρεβλώνοντας την αλήθεια, συκοφαντώντας τον αγώνα γνήσιων αγωνιστών πατριωτών.
Κ όμως, υπάρχει ένας συμβολισμός στο «Όχι» του Σαράντα. Οι Έλληνες φαντάροι και αξιωματικοί, ήξεραν ότι πολεμώντας στα βουνά μέσα στο καταχείμωνο του 40-41, δεν αγωνίζονταν ενάντια στον Ιταλό φαντάρο ούτε μόνο ενάντια στον Ιταλικό φασισμό. Αγωνίζονταν ενάντια στον φασισμό με όποια μορφή και αν παρουσιάζεται. Και όταν τρέχαν να καταταγούν «με το χαμόγελο στα χείλη» το χαμόγελο αυτό πλάταινε ακόμα περισσότερο, όταν σκέφτονταν και τους δικούς τους Μεταξάδες, τους φασίστες, τους ναζιστές, τους δικτάτορες, και κάθε λογής ξενόδουλους.
Το μοναδικό ΟΧΙ! που βγήκε από το στόμα των Μεταξάδων…
Για να μην τους αδικούμε όμως… Υπάρχει ένα σημείο του Ελληνο-ιταλικού πολέμου στο οποίο πρώτος ο φασίστας δικτάτορας, όσο και το σύνολο σχεδόν του αστικού πολιτικού κόσμου ήταν κάθετοι στο «όχι» τους, απόλυτοι στην άρνησή τους.
Είπαν «όχι» στους κρατούμενους κομμουνιστές της Ακροναυπλίας που ζήτησαν από την πρώτη κιόλας μέρα να καταταγούν και να πάνε στο μέτωπο. Είπαν επίσης «όχι» και στους υπόλοιπους κρατούμενους και εξόριστους κομουνιστές στα διάφορα κάτεργα και στα ξερονήσια. Αρνήθηκαν επίσης να επιτρέψουν τη στρατολόγηση των δημοκρατικών αξιωματικών που είχαν αποταχτεί από το 35 και προσήλθαν μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, ζητώντας να καταταγούν και να πολεμήσουν. Και δεν έφτανε αυτό, αλλά τελικά τους κράτησαν φυλακισμένους όλη την περίοδο και στο τέλος, τους παρέδωσαν σιδηροδέσμιους στους Γερμανούς! Άλλοι από αυτούς κρατήθηκαν σαν όμηροι και τελικά εκτελέστηκαν και άλλοι στάλθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη Γερμανία.
Αυτός ήταν ο ψευτοπατριωτισμός του δικτάτορα και των υπολοίπων εκπροσώπων των Μποδοσάκηδων, των Δαμβέργηδων, των εφοπλιστών, του Γ.Α.Βλάχου της Καθημερινής και του Χ. Λαμπράκη του Ελεύθερου Βήματος… Αυτή ήταν η υποκρισία τους ότι δήθεν νοιάζονταν για την πατρίδα, το κύρος και την αξιοπρέπεια του λαού της!…Ένα «όχι» γνήσια ταξικό, στην υπηρεσία της αστικής τάξης. Γιατί για τις αστικές τάξεις τα πράγματα είναι πάντα καθαρά και αδυσώπητα, χωρίς συναισθηματισμούς και φληναφήματα για Έθνη και πατριωτισμούς, για θυσίες και ηρωισμούς. Είναι το συμφέρον της τάξης που έρχεται πρώτο. Και θα συμμαχήσουν ακόμα και με το διάβολο αν αυτός τους εξασφαλίζει τη διατήρηση της εξουσίας τους.
Επίλογος
Το θέμα είναι τεράστιο και δεν χωρά στα στενά πλαίσια ενός επετειακού άρθρου για την 28η Οκτωβρίου και το λεγόμενο «Έπος του Σαράντα». Η εργασία αυτή όμως δεν τελειώνει εδώ. Πολύ περισσότερο γιατί μια πληθώρα στοιχείων και αποδείξεων γύρω από τα όσα ισχυρίζομαι κάνουν την εμφάνισή τους κατά τη δεύτερη και τρίτη φάση του ελληνο-ιταλικού πολέμου, κατά την γερμανική εισβολή και μετά από αυτήν. Είναι η περίοδος της μεγάλης πολιτικής κρίσης της ελληνικής αστικής τάξης και του αστικού πολιτικού κόσμου που, ξεσπάει στις αρχές του 1941 και διαρκεί με διάφορες φάσεις, για πολλές δεκαετίες
Ντίνος Χαραλαμπίδης
http://www.hri.org/MPA/gr/othe
http://ioannismetaxas.gr/I%20M
Γ. Ανδρικόπουλου: «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», εκδόσεις «ΔΙΟΓΕΝΗΣ», σελ 25