Πριν από 100 χρόνια γεννήθηκε η Μελίνα Μερκούρη, η σπουδαιότερη Ελληνίδα του 20ού αιώνα!

Πριν από 100 χρόνια γεννήθηκε η Μελίνα Μερκούρη

.

η σπουδαιότερη Ελληνίδα του 20ού αιώνα!

 .

«Δεν ήταν απλά ηθοποιός, τραγουδίστρια ή καλλιτέχνης. Δεν ήταν απλά πολιτικός, ήταν όλα αυτά μαζί και πολύ περισσότερα, ήταν η τελευταία Ελληνίδα θεά!»

.

 

Η ελληνική Πολιτεία, 100 χρόνια από τη γέννηση της μοναδικής και αξεπέραστης Μελίνας Μερκούρη γιορτάζει τη μνήμη και την κληρονομιά της έχοντας κηρύξει το 2020 «έτος Μελίνας Μερκούρη». Και μπορεί η κρίση του κορωνοϊού να έπληξε τις εκδηλώσεις προς τιμήν της, αλλά η λάμψη της και η τεράστια προσφορά της στον πολιτισμό – ελληνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο – παραμένουν «απρόσβλητες» και ανυπέρβλητες!

Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής στη Μελίνα – που μάθαμε να την αποκαλούμε με το μικρό της γιατί με την απλότητα και την ευθύτητα που τη διέκριναν τη νιώθαμε ως μία από εμάς – τη γυναίκα που χαρακτηρίστηκε η τελευταία Ελληνίδα θεά, αλλά δεν επαναπαύθηκε σε αυτόν τον τίτλο. Παρά τη διεθνή αναγνώριση που είχε ως ηθοποιός, η Μελίνα Μερκούρη σε όλη της τη ζωή έδινε μάχες. Μάχες εναντίον της δικτατορίας, αγώνες για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, ενώ χάραξε μια επιθετική πολιτική πολιτιστικής διπλωματίας και δημιούργησε σημαντικούς θεσμούς.

 .

Στις 18 Οκτωβρίου 1920 γεννήθηκε σε ένα χωματόδρομο του Κολωνακίου, στην οδό Τσακάλωφ 26, σε ένα τετραώροφο σπίτι του 19ου αιώνα, ένα ατίθασο, αλλιώτικο κορίτσι, η Μελίνα Μερκούρη. Η σχέση της με τον παππού της, τον αγαπητό σε όλους δήμαρχο Σπύρο Μερκούρη, τη διαμόρφωσε. Από μικρή έμαθε να συναναστρέφεται και να… εντυπωσιάζει κάθε λογής ανθρώπους, από τους πιο ισχυρούς μέχρι τους πιο ταπεινούς.

Εγγονή του δημάρχου Αθηναίων, κόρη του βουλευτή και υπουργού Σταμάτη Μερκούρη, η Μελίνα μεγάλωσε σε μια οικογένεια πολιτικών, όμως η αγάπη της για το θέατρο και τον κινηματογράφο την ώθησε αρχικά να στραφεί στην υποκριτική.

Βέβαια, άλλες ήταν οι προσδοκίες της οικογένειάς της, τόσο από την πλευρά της μητέρας της από την οικογένεια Λάππα, με αδέλφια έναν ναύαρχο κι έναν διπλωμάτη, όσο και από την άλλη, των Μερκούρηδων.

Γνωρίζει τον κατά 15 χρόνια μεγαλύτερό της επιχειρηματία Παναγή Χαροκόπο, ο οποίος ουσιαστικά της προσέφερε διέξοδο στα όνειρά της. Εγκαθίστανται στην οδό Ακαδημίας 2 και ξεκινά η θυελλώδης κοσμική ζωή της Μελίνας.

Στα μαύρα χρόνια της Κατοχής, ήταν ίσως η πιο σκοτεινή περίοδος της ζωής της. Η ίδια ζούσε μια ζωή μέσα στη χλιδή λόγω της οικονομικής επιφάνειας του συζύγου της, ενώ είναι συχνές και οι αναφορές για ερωτική της σχέση με γνωστό μαυραγορίτη της εποχής που εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ (η ίδια μάλιστα με διάθεση αυτοκριτικής άφησε υπόνοιες στο βιβλίο της για αυτήν την «ντροπιαστική» σχέση, όπως τη χαρακτήρισε)… Ωστόσο, εξίσου σημαντικές είναι και οι αναφορές αριστερών αγωνιστών της εποχής του ΕΠΟΝ, οι οποίοι έχουν μιλήσει για τη βοήθεια που τους προσέφερε εκείνη την περίοδο.

.

Μελίνα η καλλιτέχνις

Από το 1938 είχε μπει στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Χάρη στην έντονη και πληθωρική της προσωπικότητα «μαγνήτισε» από νωρίς τα βλέμματα όσων έμελλε να εμπνεύσει, ανάμεσα σε αυτούς και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης που έγραψε για εκείνη τη «Στέλλα», έργο που μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Μιχάλη Κακογιάννη.

Η «Στέλλα» χάρισε στη Μελίνα Μερκούρη διεθνή αναγνώριση  και την υποψηφιότητα για το Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου, στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών.

Στις Κάννες ήταν που, το 1955, η Μελίνα συνάντησε τον μετέπειτα σύζυγο και σύντροφο της ζωής της, Ζυλ Ντασέν. Ήταν διεθνώς αναγνωρισμένος Αμερικάνος σκηνοθέτης ηθοποιός και σεναριογράφος, μα πάνω απ’ όλα –σύμφωνα με τη Μερκούρη- ήταν ο άνθρωπος που την ώθησε προς τη «μοιραία στροφή» στη ζωή, στην καριέρα και στην ψυχή της.

.

Με το σύντροφο της ζωής της, τον Ζυλ Ντασέν

Το 1965 παντρεύτηκαν και ο Ντασέν τη σκηνοθέτησε στις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή» (1960), «Φαίδρα» (1962), «Τοπκαπί» (1964) και «A Dream of Passion» (1978).

Με το ρόλο, όμως, της Ίλια στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (1960), αλλά και τη θεατρική μεταφορά του έργου στη Νέα Υόρκη, η Μελίνα Μερκούρη απέκτησε πλέον διεθνή φήμη. Μία υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου (η μόνη Ελληνίδα) για το Ποτέ την Κυριακή (Never on Sunday) το οποίο έχασε απ’την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960.

Συνολικά, από το 1957 ως το 1974 η παρουσία της στο αμερικανικό καλλιτεχνικό στερέωμα ήταν ιδιαίτερα έντονη, καθώς πρωταγωνίστησε με τεράστια επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ και ήταν υποψήφια στα θεατρικά βραβεία Τόνυ, στις Χρυσές Σφαίρες και στα Όσκαρ.

Παράλληλα είχε σπουδαία πορεία στη δισκογραφία καθώς έχουν κυκλοφορήσει πάνω από δεκαπέντε δίσκοι της, πέρα από soundtrack ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Έχει τραγουδήσει μεγάλους Έλληνες συνθέτες, Μάνο Χατζιδάκι (με τον οποίο τους συνέδεε προσωπική φιλία), Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Βασίλη Τσιτσάνη αλλά και κορυφαία ερμηνεία μουσικών έργων των Κουρτ Βάιλ και Μπέρτολτ Μπρεχτ.

.

Στο ρόλο της Ίλια που της χάρισε την παγκόσμια αναγνώριση και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ

.

Μελίνα, η αγωνίστρια

Η Μελίνα Μερκούρη, ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες, της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, με παγκόσμια εμβέλεια.

Αυτήν ακριβώς την αναγνώριση αξιοποίησε  η ίδια στο εξωτερικό, δίνοντας τον δικό της αγώνα κατά της ελληνικής δικτατορίας/της χούντας των συνταγματαρχών, οι οποίοι της αφαίρεσαν την ελληνική ιθαγένεια.

Η Μελίνα Μερκούρη πάλεψε σκληρά για την ανατροπή της χούντας από το εξωτερικό όπου βρισκόταν. Πριν και μετά τις παραστάσεις της με παθιασμένους λόγους κρατούσε ζωντανό το ενδιαφέρον των ξένων πολιτών και δημοσιογράφων για την τραγική κατάσταση στην Ελλάδα.

Εμφανίσεις έκανε και στην τηλεόραση, σε σειρά ντοκιμαντέρ του BBC σε επεισόδιο με τίτλο “Η Ελλάδα της Μελίνας”, από όπου και ο ομώνυμος δίσκος του Σταύρου Ξαρχάκου, όπως και σε σήριαλ και εκπομπές στη Γαλλική και τη Γερμανική τηλεόραση. Επίσης έγραψε και ένα βιογραφικό βιβλίο με τίτλο “Γεννήθηκα Ελληνίδα”, του οποίου τα έσοδα από τις πωλήσεις διατέθηκαν για τον αντιδικτατορικό αγώνα (η έκδοσή του στα ελληνικά δεν είναι νόμιμη).

Ο τίτλος του βιβλίου της είναι η απάντηση που έδωσε στους δημοσιογράφους όταν της ζήτησαν να κάνει μία δήλωση για την αφαίρεση της υπηκοότητάς της από τους συνταγματάρχες: “Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα”.

.

Από αντιδικτατορική συγκέντρωση στο εξωτερικό : Κατά τη διάρκεια της Χούντας, αγωνίστηκε με πάθος για την ανατροπή της

.

Μελίνα, η πρέσβειρα του Πολιτισμού

Αποφασισμένη να συνεχίσει τον αγώνα της για τη δημοκρατία, μετά την πτώση της δικτατορίας, η Μερκούρη συντάχθηκε με το ΠΑΣΟΚ, κατεβαίνοντας υποψήφια βουλευτής στη Β’ Πειραιά. Κατά την πολιτική της σταδιοδρομία υπήρξε η μακροβιότερη υπουργός Πολιτισμού. Η δημοφιλία της ήταν μεγάλη, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων, ιδιότητα που την αξιοποίησε στο έπακρον, προς όφελος της Ελλάδας.

Ανάμεσα στις τόσες διεκδικήσεις της, πιο γνωστή ήταν εκείνη για την επιστροφή των «Γλυπτών του Παρθενώνα» από τη Βρετανία στην Ελλάδα, διεκδίκηση η οποία παραμένει μέχρι και σήμερα «ανοιχτή».

.

.

Όραμά της ήταν μέχρι το θάνατό της η επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Δημιούργησε τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα για να έρθει το θέατρο στην επαρχία, ενώ δική της έμπνευση ήταν και η δημιουργία του θεσμού της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης».

.

Σε επίσκεψή της στη Νίκαια επί της Υπουργίας της : Πάντοτε δίπλα στους απλούς ανθρώπους

.

Η αυλαία της Μελίνας

Μετά την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993 ανέλαβε εκ νέου το αγαπημένο της Υπουργείο. Όμως η υγείας της είχε κλονιστεί. Αποχαιρέτησε τους συνεργάτες της για να φύγει για τις ΗΠΑ (από όπου δεν ξαναγύρισε) υπό τους ήχους των «Παιδιών του Πειραιά».

Στις 6 Μαρτίου μαθεύτηκε η είδηση του θανάτου της Ελληνίδας, συγκλονίζοντας τους απανταχού Έλληνες. Για δύο εικοσιτετράωρα εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πέρασαν από το παρεκκλήσι της Μητρόπολης για να πουν το στερνό τους αντίο. Στις 10 Μαρτίου, μετά τη νεκρώσιμη ακολουθία, τα πλήθη τη συνόδευσαν μέχρι την τελευταία της κατοικία στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που κηδεύτηκε μετά από τριήμερο εθνικό πένθος, με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού και πιθανώς η μεγαλύτερη κόσμου σε κηδεία στη Μεταπολίτευση.

Η απώλειά της προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση παγκοσμίως. Ο θάνατός της προκάλεσε πρωτόγνωρες εκδηλώσεις συγκίνησης σε όλο τον κόσμο. Πολλοί πολιτικοί ηγέτες στέλνουν συλλυπητήρια μηνύματα στην οικογένειά της και στην Ελλάδα. Την ώρα της κηδείας της τα θέατρα και τα μαγαζιά στο Μπρόντγουεϊ παραμένουν κλειστά, ενώ σβήνουν τα φώτα για ένα λεπτό σε ένδειξη πένθους. 

Και παρόλο που η ίδια φοβόταν –όπως είχε δημόσια παραδεχτεί –  μήπως οι άνθρωποι σταματήσουν κάποτε να την αγαπούν, εξακολουθεί να παραμένει αλησμόνητη μέχρι και σήμερα, 26 χρόνια μετά από τον θάνατό της και 100 από την ημέρα της γέννησής της.

.

Λαοθάλασσα ακολουθεί την πομπή της ημέρα της κηδείας της

.

Η Μελίνα σήμερα

Η Μελίνα Μερκούρη εξακολουθεί να δεσπόζει στα πρόσωπα που μας απασχολούν ακόμα. Υπήρξε ίσως η πιο προβεβλημένη γυναικεία προσωπικότητα της σύγχρονης Ελλάδας, αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής διαδρομής της χώρας στη διάρκεια του αιώνα. Έγινε η Μελίνα των Ελλήνων, η Μελίνα του κόσμου. Και σήμερα η Μελίνα είναι από τις φωνές που μας χρειάζονται ολοένα και περισσότερο. Που συγκινούν και μας υποχρεώνουν να θυμηθούμε την ίδια μας τη συνείδηση και το χρέος μας.

Είναι η αυθεντικά μοναδική, η απόλυτη και πρωτοπόρα Γυναίκα που συνδυάζει το δυναμισμό με την ανθρωπιά και τη γλυκύτητα, το φωτεινό πρόσωπο της Τέχνης, η γοητευτική προσωπικότητα παγκόσμιας ακτινοβολίας με το ασίγαστο πάθος, η αγωνίστρια της Δημοκρατίας, της ισότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αλλά και της ζωής.

Η απώλειά της υπήρξε τεράστια για τον ελληνικό πολιτισμό. Η απουσία της παραμένει αισθητή και μεγάλη. Για αυτό και συνεχίζουμε να τη θυμόμαστε και να τιμούμε τη μνήμη και την προσφορά της.

Το ετήσιο βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» ύψους 1,5 εκατ. ευρώ ανακοινώθηκε το 2010 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύψος του 1,5 εκατ. ευρώ και θα απονέμεται, στην μνήμη των αγώνων της για τον πολιτισμό και την πολιτιστική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην εκάστοτε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Επίσης, η UNESCO έχει ορίσει το Βραβείο πολιτιστικής προσφοράς «Μελίνα Μερκούρη» από το 1997 και ανά δύο χρόνια δίνεται σε ανθρώπους ή οργανισμούς με σπουδαία δράση στην διάσωση ή διατήρηση πολιτισμικών μνημείων της ανθρωπότητας.

.

Η Μελίνα άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στο σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και παραμένει πραγματικά αξέαχστη

.

Μελίνα, η Ελληνίδα

Η προσωπικότητα και το πάθος της, η καλλιτεχνική και η πολιτική της παρουσία ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν τους Έλληνες. Και όχι τυχαία. Είχε ψύχωση με την Ελλάδα, με τους ανθρώπους της, με τον τρόπο ζωής τους, με την ελληνική θάλασσα, τη γη, τον έρωτα, τον αέρα. Πίστευε ότι πέρα από μια ιστορική χώρα είμαστε και ένας μοιραίος λαός. Ο μόνος επί Γης που ξέρει να γελάει και να κλαίει πραγματικά.

Ο Κώστας Γαβράς έχει πει χαρακτηριστικά ότι «βασικό χαρακτηριστικό της Μελίνας ήταν αυτή η ορμή, η ειλικρίνεια, το πάθος με το οποίο πήγαινε προς τα πράγματα. Είτε επρόκειτο για κινηματογραφικό ή θεατρικό ρόλο, είτε για συμμετοχή σε πολιτικό αγώνα, δινόταν σε αυτόν ολοκληρωτικά.»

Μία προφητική ρήση της αείμνηστης Μελίνας:

Φοβάμαι μήπως χαθεί η ιδεολογία στη γη και γίνουμε ανθρωπάκια που θα θέλουμε να καλοπεράσουμε, που θα θέλουμε να κάνουμε καταναλωτική ζωή. Κι εμείς οι Έλληνες ακόμα, να χάσουμε αυτό που λέγεται Αξιοπρέπεια, αυτό που λέγεται Αγωνιστικότητα. Ναι, αυτό φοβάμαι περισσότερο από όλα.“

Γιατί η Μελίνα με τη ζωή της μάς έμαθε πόσο σπουδαίο και μεγάλο είναι το να αφιερώνεσαι και να παλεύεις για την Ελλάδα, για την ιστορία της, για το παρόν και το μέλλον της.

.

.