Η ανεξέλεγκτη βαρβαρότητα των social media – Του Μιχάλη Κωνσταντή

Η ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ SOCIAL MEDIA

Ζούμε το τέλος των βεβαιοτήτων. Ενδεχομένως και το τέλος της φιλελεύθερης Δημοκρατίας, έτσι όπως την γνωρίσαμε τον τελευταίο, τουλάχιστον, αιώνα. Η καπιταλιστική Δύση, η οποία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την απώλεια του «αντίπαλου δέους» της, αφέθηκε υπνωτισμένη στις πιο επικίνδυνες ροπές της, βλέπει να πλησιάζει αργά αλλά σταθερά και το δικό της τέλος. Ολοένα και περισσότεροι έγκυροι αναλυτές και σχολιαστές ανά την υφήλιο αναγγέλλουν μετ’ επιτάσεως το τέλος της παγκοσμιοποίησης, το τέλος του νεοφιλελευθερισμού, το τέλος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ακόμη και το τέλος της φιλελεύθερης Δημοκρατίας.

Όλα αυτά δεν έγιναν, βέβαια, «εν μια νυκτί». Η ανεξέλεγκτη βαρβαρότητα που ανθεί στο βορβορώδη, πλέον, χώρο των social media, επωάζει με ασύγγνωστη, αλλά και συγγνωστή συνέπεια, το «αυγό του φιδιού». Ο φασισμός δεν περιμένει τους Τραμπ και τις Λεπέν να τον εκφράσουν σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς έχει εμφιλοχωρήσει «εντός» μας. Άλλωστε το διαδίκτυο βρίθει μικρών Χιτλερίσκων, που όλοι μαζί συγκροτούν τη μεγάλη εικόνα που αλλάζει δραματικά και δυστυχώς σε αρνητική κατεύθυνση, τον κόσμο.

Οι άκριτες και άκρατες άναρθρες κραυγές, για το «συστημικό» Τύπο, τους «διαπλεκόμενους» και «διεφθαρμένους» εκδότες, τους «αλήτες, ρουφιάνους δημοσιογράφους», έχουν οδηγήσει την αντίληψη περί ενημερώσεως, σε επικίνδυνες ατραπούς. Με αποτέλεσμα η είδηση, η δημοσιογραφική έρευνα, η ανάλυση των γεγονότων, αλλά και η πολιτική αντιπαράθεση με ελέγξιμα επιχειρήματα και ενυπόγραφες απόψεις να τείνουν πλέον να καταστούν είδος εν ανεπαρκεία. Πολύ σύντομα, δε, θα αφανιστούν, καθώς τα καταπίνει με ανεξέλεγκτους ρυθμούς η γεμάτη δηλητηριώδη ερπετά έρημος των social media, με τους διαδικτυακούς Νάρκισσους να πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο.

Κι αν σήμερα, ο ανεύθυνος, αυτιστικός, παραισθητικός και συκοφαντικός λόγος που διαχέεται στο facebook, το twitter, το instagram, συναντά ακόμη κάποιες εστίες αντίστασης, αύριο θα αλώσει πλήρως το αποψιλωμένο από αντισώματα πολιτικό σώμα και θα ορίζει αποκλειστικά και μόνος την πολιτική ατζέντα. Οι ελεεινότερες εκδοχές του θα δίνουν τον τόνο στην πολιτική αλλά και την πολιτισμική ζωή, ενώ η ανεμπόδιστη συστηματική παραπληροφόρηση θα προετοιμάζει τη διαδικτυακή αγέλη για αφηνιασμένες εξορμήσεις, τέτοιες που δεν έχουμε ποτέ ξαναδεί.

Έχει γίνει από καιρό φανερό ότι η «παγκόσμια δημοκρατία» του Διαδικτύου ήταν η τελευταία ουτοπία που «αγκαλιάστηκε» από αφελείς ιδεαλιστές αλλά λανσαρίστηκε από επιτήδειους επιχειρηματίες. Και παρόλο που έμοιαζε να αποτελεί έναν εν δυνάμει χώρο ζυμώσεων αλλά και κατά το μάλλον ή ήττον, δημοκρατικών διαδικασιών, τελικά το παιγνίδι το κέρδισαν οι χειρότεροι: οι πιο ανόητοι, ανιστόρητοι, άσχετοι, έξαλλοι, οι πιο κομπλεξικοί και οι πιο κακοήθεις. Έτσι πραγματοποιήθηκε μια ανεξέλεγκτη «εισβολή των ηλιθίων» (κατά την έκφραση του Ουμπέρτο Έκο), που μεθυσμένοι από την αναπάντεχη επιτυχία και την άνευ όρων αποδοχή τους από ένα «υπνωτισμένο ποίμνιο», που αναζητεί τον βοσκό του για να νιώθει ασφάλεια, καθορίζουν πλέον κατά το δοκούν τους όρους του παιγνιδιού. Η «βιομηχανία» των like, τα χαχαχούχα, τα KALIMEROUDIA και κάθε είδους βλακώδεις προσφωνήσεις, καθώς και η προβολή ό,τι ταπεινότερου ελλοχεύει στο ανθρώπινο υποσυνείδητο, αποτελούν πλέον την πραγματικότητα του Διαδικτύου.

Είναι άκρως αντιαισθητικό και σχεδόν αηδιαστικό να βλέπεις αναρτήσεις με τραγικά ορθογραφικά λάθη, ή greeklish. Να διαβάζεις κοινοτοπίες, ανερμάτιστες πομφόλυγες και να βλέπεις από κάτω σχόλια θαυμασμού και λατρείας. Συνήθως, άναρθρες κραυγές με ιντερνετικά σύμβολα. Είναι παράδοξο και παράλογο, συνάμα, κάποιοι καλλιτεχνίζοντες και καρναβαλίζοντες, με αναγνώριση από τα πλέον αποκρουστικά «περιθώρια» και την Trash TV, να «αποθεώνονται» με διθυραμβικά σχόλια. Και όλοι αυτοί να αναγορεύονται σε αυτόκλητους κήνσορες και τιμητές των πάντων, εκφωνώντας συχνότατα διαδικτυακούς πολιτικούς δεκάρικους, χρησιμοποιώντας φυσικά έναν πολιτικό λόγο επιπέδου νηπιαγωγείου. Παρόλα αυτά οι followers και ο στρατός των «ομοϊδεατών» είναι πάντα εκεί, σε υπερχειλίζοντα πλεονασμό.

Ζούμε εποχές ενός ιδιότυπου πνευματικού Μεσαίωνα. Οι ποιητές, οι σοβαροί επιστήμονες, οι φωτισμένοι άνθρωποι και όσοι πραγματικά κάτι θα είχαν να πουν σε αυτά τα άνυδρα και πέτρινα χρόνια, σ’ αυτήν την εποχή της χυδαιότητας, σπανίως βρίσκουν σοβαρούς διαύλους να επικοινωνήσουν τα μηνύματα, τις θέσεις και τις απόψεις τους. Βιώνουν έναν πρωτόγνωρο αποκλεισμό και δεν μπορούν να ακούσουν ούτε και να ακουστούν. Βρίσκονται στα αζήτητα. Άλλωστε, είναι οι εποχές των τηλεοπτικών αυτιστικών αστέρων, των μοντέλων, των καταφερτζήδων, των θλιβερών «κονφερανσιέ» και όσων μιλούν την γλώσσα της διαδικτυακής «πιάτσας». Όποιος σκέφτεται σύνθετα και περίπλοκα, όποιος χρησιμοποιεί περισσότερες από 16 λέξεις, προορίζεται να ριχτεί στην πυρά, όπως κάποτε οι «Μάγισσες» στο Μεσαίωνα. Σιωπούν οι καταξιωμένοι Νομπελίστες και μιλούν οι απεχθείς πανελίστες.

Είναι συγχρόνως θλιβερό και καταθλιπτικό το πόσοι σοβαροί άνθρωποι βρέθηκαν παγιδευμένοι σε αυτήν την κρεατομηχανή του Διαδικτύου χωρίς να το αντιληφθούν, πιστεύοντας βλακωδώς ότι έχουν τον έλεγχό του. Δεν κατάλαβαν ποτέ πως δεν υφίσταται ενιαία, ανοιχτή διαδικτυακή κοινότητα. Παρά μόνον στεγανές ομάδες που ζουν η καθεμιά στον δικό της κόσμο, κατασκευασμένο με επιλεγμένα δεδομένα, ψεύτικες και κατευθυνόμενες πληροφορίες, καθώς και «φαντασιακές» ειδήσεις. Και είναι τόσο ισχυρές πλέον, που μπορούν να διαμορφώνουν την διαδικτυακή «ατζέντα», ακόμη-ακόμη και να δημιουργούν κόμματα εκ του μηδενός, προλειαίνοντας το έδαφος για την εμφάνιση κάθε είδους Μεσσιών και Σωτήρων που καραδοκούν. Κάποιους από αυτούς, μάλιστα, τους υφιστάμεθα ήδη στο πετσί μας.

Δυστυχώς η αρχική ευφορία με τα πολλά θετικά του Διαδικτύου, τείνει να καταστεί εφιάλτης. Παρόλο, όμως, που το τοπίο είναι ζοφερό και ομιχλώδες, αποτελεί νομοτέλεια και αυτό το μοντέλο σύντομα να παραχωρήσει τη θέση του σε κάτι άλλο. Πιθανότατα χειρότερο, όπως συνήθως συμβαίνει. Εκτός αν τα γεγονότα και η κρισιμότητα των περιστάσεων επιβάλλουν μια συνετή πλέον πορεία και προσέγγιση, για να δοθεί ένα τέλος στον κανιβαλισμό της είδησης, της άποψης, της ανάλυσης. Για να ακούγονται και κάποιοι πνευματικοί ταγοί που δεν θα είναι μιας χρήσεως και δεν θα κολακεύονται από τα like και την αισθητική που επιβάλλουν οι «αντιαισθητικές πλειοψηφίες». Για να επιστρέψει, επιτέλους, η ενημέρωση και η δημόσια συζήτηση σε αυτούς που παίρνουν την ευθύνη των λόγων τους και εκτίθενται με κόστος. Και όχι εκ του ασφαλούς, οχυρωμένοι πίσω από ανωνυμίες και ψευδώνυμα, αλλά και στρατιές εύπλαστων και πειθήνιων ακολούθων.

Μιχάλης Κωνσταντής